Ανόρθωσις Αμμοχώστου

Πρώτη περίοδος (1911-1928)

Ο Σύλλογος «Ανόρθωσις» Αμμοχώστου ιδρύθηκε στις 30 Ιανουαρίου 1911 και έφερε το όνομα «Αναγνωστήριο Ανόρθωσις». Η θέληση και η επιμονή του Νικόλαου Καταλάνου, για την ίδρυση ενός Αναγνωστηρίου στην Αμμόχωστο στα πρότυπα της «Αγάπης του Λαού» στη Λευκωσία παίρνει σάρκα και οστά.

Στα πρώτα πρακτικά για την ίδρυση της Ανόρθωσης αναφέρεται: «Συνεστήθη εν Βαρωσίοις και υφίσταται από 30 Ιανουαρίου 1911, αναγνωστήριον υπό την επωνυμίαν Ανόρθωσις, επί της ηθικής αναπλάσεως, της ελληνικής μορφώσεως και της ψυχαγωγίας των μελών αυτού». Το τσουχτερό κρύο της ημέρας εκείνης (ο τύπος της εποχής αναφέρει ότι ο Πενταδάκτυλος ήταν χιονισμένος) αντικαταστάθηκε με τη ζεστασιά της δημιουργίας ενός Συλλόγου που είχε στόχο την ηθική ανάπλαση, την ελληνική μόρφωση και την ψυχαγωγία των μελών του. Όπως αποδεικνύεται εκ των υστέρων, ουσιαστικά, η μεγάλη πρόκληση ήταν να ανορθώσει την ποιότητα ζωής των Βαρωσιωτών. Βασικοί σκοποί του νέου σωματείου η μόρφωση και η εθνικοχριστιανική διαπαιδαγώγηση των νέων της πόλης και της επαρχίας. Γι’ αυτό και δίνεται στο Σύλλογο ο χαρακτήρας αναγνωστηρίου.Η ρωμαλέα παρουσία του πολιτικού Ελευθέριου Βενιζέλου στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας και οι επίμονες προσπάθειες του για ανόρθωση του Ελληνισμού δεν άφησαν ασυγκίνητους και τους Έλληνες της Κύπρου. Οι οποίου μάχονται για τη δική τους ανόρθωση, αντιμετωπίζοντας κατάφατσα τους Άγγλους  αποικιοκράτες. Μέσα σ’ αυτό τον πανελλήνιο ενθουσιασμό γεννήθηκε στην Αμμόχωστο το καινούργιο σωματείο. Και πήρε το όνομα «Ανόρθωσις» από τη λέξη που είχε ήδη γίνει πόθος και πάθος, όνειρο και όραμα ολόκληρου τους Ελληνισμού.

Την πρώτη Επιτροπή αποτελούν οι: Χαράλαμπος Οικονομίδης, Μιχαλάκης Μιχαηλίδης, Γεώργιος Ευαγγέλου Λοΐζου, Νικόλαος Πατατράκας, Κανάρης Σωτηρίου, Παναγιώτης Ιωάννου, Δημήτριος Σαβεριάδης και Χαράλαμπος Γαβριηλίδης. Πρώτος επίτιμος πρόεδρος του Συλλόγου ανακηρύχθηκε ο εμπνευστής του Συλλόγου, Νικόλαος Καταλάνος, στις 5 Φεβρουαρίου 1911.

Το 1922 δημιουργείται ταμιευτήριο για την ανακούφιση των προσφύγων της Μικράς Ασίας. Η Ανόρθωση πρωτοπορεί στο Πανελλήνιο και αποτελεί παράδειγμα αντιγραφής, στην προσπάθεια επούλωσης των πληγών από την Μικρασιατική καταστροφή.Οι εκδηλώσεις της Ανόρθωσης στρέφονται βασικά στον πνευματικό και κοινωνικό τομέα. Η μαντολινάτα και η φιλαρμονική του σωματείου, υπό την καθοδήγηση του Δημήτρη Δημητριάδη, στέλλουν τους ήχους και τις νότες τους να αγκαλιάσουν όλο το νησί. Όσο όμως γοητεύει η μαντολινάτα, άλλο τόσο γοητεύει η ενέργεια της Ανόρθωσης να διαθέσει τις εισπράξεις από τις εκδηλώσεις της, για τις ανάγκες της πατρίδας. Σε μια ώρα μαζεύεται το ποσό των ογδονταπέντε λιρών – ποσό τεράστιο για τα δεδομένα της εποχής εκείνης. Ήταν η ώρα της πατρίδας. Ο πρωθυπουργός της Ελλάδος, Ελευθέριος Βενιζέλος, στέλνει ευχαριστήριο επιστολή προς την Ανόρθωση.

Η πρώτη σπίθα για  τη φωτιά που θα έκανε λάβα τις καρδιές των νέων της Αμμοχώστου, έχει ήδη ανάψει…

Δεύτερη περίοδος (1929-1955)

Το αγκάλιασμα της Ανόρθωσης ολοένα και από περισσότερους νέους, όχι μόνο στην Αμμόχωστο αλλά και παγκύπρια, δημιουργεί την ανάγκη αλλαγών ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις. Το «Αναγνωστήριον Ανόρθωσις» μετονομάζεται σε «Μουσικό, Φιλολογικό και Φιλαθλητικό Σύλλογο».

Το 1929 σαν έμβλημα του Συλλόγου, καθιερώνεται ο Φοίνικας. Το ιερό, μυθικό πουλί της Αρχαιότητας που αναγεννάται από την τέφρα του. Σοφή επιλογή. Γιατί η Ανόρθωση χρειάστηκε στη συνέχεια να αναγεννηθεί πολλές φορές από την τέφρα της.Παράλληλα δίδεται έμφαση στον αθλητισμό με τη λειτουργία ομάδων ποδοσφαίρου, πετόσφαιρας, θαλάσσιων αθλημάτων και κλασσικού αθλητισμού. Οι νέοι του Συλλόγου ίδρυσαν την Ποδοσφαιρική Ομάδα Ελλήνων Βαρωσίου (ΠΟΕΒ), η οποία αργότερα διαλύθηκε, καθώς αποφάσισε να προσχωρήσει στην Ανόρθωση – οι ποδοσφαιριστές της ΠΟΕΒ αποτέλεσαν την πρώτη ποδοσφαιρική ομάδα του Συλλόγου. Αργότερα, ο ΓΣΕ οργάνωσε επαρχιακό πρωτάθλημα με τη συμμετοχή της Ανόρθωσης, του Γυμνάσιου Αμμοχώστου, της Ομόνοιας Αμμοχώστου, της Τουρκικής Λέσχης Αμμοχώστου και του Ποδοσφαιρικού Ομίλου Λευκονοίκου – πρωταθλήτρια αναδείχθηκε η Ανόρθωση.

Η Ανόρθωση αρχίζει να πρωτοπορεί και στους αθλητικούς στίβους. Έπαθλα και διακρίσεις κοσμούν της φρεσκοκατασκευασμένη κυπελλοθήκη της.Στις φτερούγες λοιπόν του Φοίνικα η Ανόρθωση συνεχίζει πιο δυνατά, πιο δημιουργικά την πορεία της.

Επιπλέον, σε ολόκληρο το νησί φυσά ο άνεμος της ελευθερίας. Ξεσηκωμός για την αποτίναξη του ζυγού. Η Ανόρθωση δεν θα μείνει αμέτοχη. Τα μέλη της συμμετέχουν στις εξεγέρσεις του 1931. Οι Άγγλοι ενοχλούνται. Και στις 11 Φεβρουαρίου 1932, με εντολή του Διοικητή Αμμοχώστου ο Σύλλογος «Ανόρθωσις» κλείνει τις πόρτες του. Έντονες οι αντιδράσεις. Κάτω από τις πιέσεις του Διοικητικού Συμβουλίου και τις διαμαρτυρίες των μελών του Συλλόγου, επιτυγχάνεται η επαναλειτουργία του.

Η Ανόρθωση όμως, είναι ήδη μια ενοχλητική παρουσία για τους αποικιοκράτες. Και θα φροντίσουν αρκετές φορές στην συνέχεια, να δείξουν πόσο τους ενοχλούσε.

Την περίοδο 1934-35, η Ανόρθωση ανέλαβε την διοργάνωση του πρωταθλήματος πόλεων. Ωστόσο, το Τραστ προκήρυξε πρωτάθλημα στη Λευκωσία, προς τιμήν της δεκαετηρίδας από την ίδρυση του. Αυτό το γεγονός προκάλεσε διένεξη μεταξύ των δύο συλλόγων. Ο ΑΠΟΕΛ και η ΑΕΛ, στην προσπάθεια τους να γεφυρώσουν τις διαφορές των δύο συλλόγων, συγκάλεσαν (στις 9 Σεπτεμβρίου 1934) σύσκεψη στο οίκημα του Τραστ. Παρά τις προσπάθειες των διαμεσολαβητών (ΑΠΟΕΛ και ΑΕΛ), η σύσκεψη απέτυχε, καθώς ο Ολυμπιακός Λευκωσίας και ο Άρης Λεμεσού έθεσαν θέμα ελεύθερης συμμετοχής ποδοσφαιριστών από τη μια ομάδα στην άλλη. Μετά από ακόμα μια αποτυχής σύσκεψη που διεξήχθη στο οίκημα του Ολυμπιακού, οι διαφορές των κυπριακών συλλόγων ξανασυζητήθηκαν στις 23 Σεπτεμβρίου 1934, στο οίκημα του ΑΠΟΕΛ. Στη σύσκεψη αυτή αποφασίστηκε η ίδρυση της Κυπριακής Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου, με ιδρυτικά μέλη την ΑΕΛ, την Ανόρθωση, το ΑΠΟΕΛ, τον Άρη Λεμεσού, την Ένωση Νέων Τραστ, την Ε.Π.Α. Λάρνακας, την Τουρκική Λέσχη Λευκωσίας και τον Ολυμπιακό Λευκωσίας. Το 1937, ωστόσο, η Ανόρθωση διεγράφη από τον κατάλογο μελών της ΚΟΠ, λόγω οικονομικών δυσκολιών. Οι ποδοσφαιριστές της Ανόρθωσης εντάχθηκαν σε άλλες ομάδες, κυρίως στον Πεζοπορικό και στην ΕΠΑ. Το 1945 ξεκίνησε η ανασύνταξη της ομάδας, ενώ την περίοδο 1946-1945, η ομάδα επανήλθε στην πρώτη κατηγορία Κύπρου.

Παρόλα αυτά, το καλοκαίρι του 1947, η Ανόρθωση (μαζί με την ΕΠΑ Λάρνακας και τον Πεζοπορικό) συγκρούστηκε με την τότε ηγεσία της ΚΟΠ, καθώς πρότεινε καταστατικές αλλαγές, με κυριότερη την εκ περιτροπής έδρα της ΚΟΠ σε όλες τις πόλεις – αυτό το αίτημα απορρίφθηκε. Επίσης, ο Σύλλογος της Ανόρθωσης ζήτησε ισότιμη μεταχείριση, καθώς θεωρούσε πως η ΚΟΠ ευνοούσε τα σωματεία της Λευκωσίας και κυρίως το ΑΠΟΕΛ. Αυτή η σύγκρουση είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση της Ποδοσφαιρικής Αθλητικής Ομοσπονδίας Κύπρου (ΠΑΟΚ) από τις ομάδες της Ανόρθωσης, της ΕΠΑ Λάρνακας και του Πεζοπορικού, με έδρα την Λάρνακα. Αργότερα, στην ΠΑΟΚ εντάχθηκαν ο ΑΜΟΛ Λεμεσού, η Τουρκική Λέσχη Λάρνακας, η Τουρκική Λέσχη Αμμοχωστού, η Τουρκ Ουτζιού Αμμοχώστου και Τσετίν Καγιά. Η σύγκρουση μεταξύ της ΠΑΟΚ και της ΚΟΠ έληξε το επόμενο έτος, όταν η ΕΠΑ, ο Πεζοπορικός και η Ανόρθωση επανεντάχθηκαν στην ΚΟΠ. Ωστόσο, λίγο αργότερα, σημειώθηκε η δεύτερη και πιο σημαντική διάσπαση του κυπριακού ποδοσφαίρου. Αιτία της διάσπασης ήταν ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των δεξιών και των αριστερών και το γεγονός ότι οι περισσότεροι σύλλογοι ασχολούνταν με την πολιτική. Στην Αμμόχωστο, ο ΓΣΕ και η Ανόρθωση είχαν αρκετά μέλη με αριστερές αντιλήψεις, γι’ αυτό και προχώρησαν σε αρκετούς περιορισμούς εις βάρος των αθλητών με αριστερές αντιλήψεις. Αυτοί οι περιορισμοί οδήγησαν τους αθλητές της Αμμοχώστου με αριστερές αντιλήψεις στην ίδρυση της Νέας Σαλαμίνας.

Παρά τις πολιτικές συγκρούσεις που επικράτησαν στην Κύπρο, το ποδοσφαιρικό τμήμα της Ανόρθωσης κατάφερε να κατακτήσει το Κύπελλο Κύπρου 1948-1949. Στα προημιτελικά, η Ανόρθωση νίκησε τον Πεζοπορικός Λάρνακας με σκορ 3-0, ενώ στον ημιτελικό επικράτησε της Τουρκικής Λέσχης Λευκωσίας με σκορ 5-1. Στον τελικό, η Ανόρθωση αντιμετώπισε τον ΑΠΟΕΛ σε δύο αγώνες. Ο πρώτος αγώνας διεξήχθη στις 3 Απριλίου 1949 στο παλιό ΓΣΠ και διεκόπη στο 87ο λεπτό, λόγω συγκρούσεων μεταξύ των οπαδών των δύο ομάδων – εκείνο το λεπτό, το σκορ του αγώνα ήταν 3-2 υπέρ του ΑΠΟΕΛ. Στον επαναληπτικό αγώνα, ο οποίος διεξήχθη στις 19 Ιουνίου, η Ανόρθωση επικράτησε με σκορ 3-0 και κατέκτησε το πρώτο ποδοσφαιρικό τρόπαιο στην ιστορία του Συλλόγου. Το επόμενο έτος, η Ανόρθωση κατέκτησε για πρώτη φορά το πρωτάθλημα ποδοσφαίρου Κύπρου 1949-50 – μετά από 14 αγώνες, η Ανόρθωση κατέλαβε την πρώτη θέση με 23 βαθμούς, έχοντας 11 νίκες, 1 ισοπαλία και 2 ήττες.

Στον ελληνοιταλικό πόλεμο που θα ξεσπάσει στις 28 Οκτωβρίου του 1940, ο Σύλλογος θα δηλώσει ξανά παρών στο εθνικό κάλεσμα. Το οίκημα του Συλλόγου γίνεται χώρος συγκέντρωσης αγαθών αλλά και και διεξαγωγής εράνων υπέρ των δοκιμαζόμενων Ελλαδιτών αδελφών μας καθώς επίσης και του ένδοξου Ελληνικού Στρατού. Ο πρώτος Κύπριος που έπεσε μαχόμενος στο Τεπελένι της Βορείου Ηπείρου, ήταν ο Βαρνάβας Σιερίφης ήταν μέλος της Ανόρθωσης. Ο εξ Αμμοχώστου, λαμπρός νέος, είχε μόλις ολοκληρώσει τις σπουδές του στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Δίχως δεύτερη σκέψη, πριν καν ξεκινήσει ο πόλεμος, έθεσε εαυτόν στη διάθεση της Μητέρας Πατρίδας.

Άλλο ένα μέλος της Ανορθώσης που έδωσε τη ζωή του για τη Λευτεριά, ο Λουκάς Λιασίδης. Φοιτητής ακόμα, στην Ιατρική κι αυτός της Αθήνας, λαβώθηκε θανάσιμα επίσης στο Τεπελένι και εξέπνευσε λίγο αργότερα σε νοσοκομείο των Αθηνών. Αμφότεροι οι δύο νέοι, είχαν την ευκαιρία να υπηρετήσουν την πατρίδα στα μετόπισθεν, ασκώντας το λειτούργημά τους σε κάποιο στρατιωτικό νοσοκομείο. Ωστόσο, όταν τους προέτρεψαν να το πράξουν, η απάντησή τους ήταν ξεκάθαρη: «οι Έλληνες Κύπριοι εθελοντές μια φιλοδοξία έχουν, να προασπίσουν την ελληνική πατρίδα πολεμώντας τον εχθρό της στο πεδίο της τιμής».

Στον Β΄Παγκόσμιο πόλεμο χάνει ακόμα τη ζωή του ο Άντης Φάνος, επίσης μέλος της Ανορθώσης. Τον ακολουθεί ο Μίμης Πιερράκος. Ο Πιερράκος ήταν πρώην ποδοσφαιριστής του Παναθηναϊκού και υπήρξε ο πρώτος προπονητής στην ιστορία της ομάδας, διατηρώντας μάλιστα ρόλο ποδοσφαιριστή-προπονητή. Ήταν ο πρώτος ποδοσφαιριστής που πέτυχε τέρμα με τον τιμημένο Φοίνικα στα στήθια. Τίμησε όμως πραγματικά τα χρώματα της ομάδας μας, θυσιάζοντας την ίδια τη ζωή του, στο πεδίο της μάχης.

Πίσω στην Κύπρο, αυτοί που δεν μπορούσαν να στελεχώσουν τον αντιναζιστικό αγώνα, συμμετείχαν με το δικό τους τρόπο. Πλήθος εράνων διεξήχθησαν, για την αγορά όχι μόνο στρατιωτικού υλικού για τους αγωνιζόμενους Ελλαδίτες και Κύπριους, αλλά κυρίως για την αγορά τροφίμων και ρουχισμού για την κάλυψη των μεγάλων αναγκών που υπήρχαν, τόσο στο μέτωπο, όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Ιδιαίτερα όταν η Γερμανική αντεπίθεση υποδούλωσε τελικά τον Ελληνισμό, οδηγώντας τον στην καταστροφή, την πείνα και την εξαθλίωση, η Κύπρος υπήρξε αποκούμπι των Ελλαδιτών αδερφών. Εξαίρεση βέβαια και σε αυτή την περίπτωση, δεν μπορούσε να αποτελέσει ο Σύλλογος μας. μας. Υπήρξε ξανά ο χώρος συγκέντρωσης αγαθών αλλά και διεξαγωγής εράνων.

Τρίτη περίοδος (1955-1974)

Την 1η Απριλίου του 1955 ξεκίνησε ο ένοπλος απελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ έναντι των Άγγλων απικοιοκρατών του. Σε εκείνον τον απελευθερωτικό αγώνα συμμετείχαν μέλη, υποστηρικτές και αθλητές του Συλλόγου της Ανόρθωσης, όπως οι Αντώνης Παπαδόπουλος, Γρηγόρης Αυξεντίου, Κυριάκος Μάτσης,  Παύλος Παυλάκης, Παναγιώτης Τουμάζος, Κώστας Χριστοδουλίδης, Ηλίας Παπακυριακού, Αντρέας Δημητρίου, Πετράκης Γιάλλουρος, Αλέκος Κωνσταντίνου, Γιώργος Μάτσης, Πανίκος Γιωρκάτζιης και άλλοι.

Το οίκημα του Συλλόγου , στα ακίνητα Χατζήμιχαηλ στην οδό Ερμού, ήταν το προπύργιο της ΕΟΚΑ στην πόλη και επαρχία Αμμοχώστου. Γίνεται χώρος συνάθροισης όπου οι νέοι κοινωνούν τα ιδανικά και το μεγαλείο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.

Οι Άγγλοι όμως, δεν χρειάζεται να έχουν στοιχεία για να στρέψουν την προσοχή τους στην Ανόρθωση. Η παρουσία της είχε ήδη «ενοχλήσει» προ πολλού. Έτσι με το ξημέρωμα σχεδόν του αγώνα γίνεται στόχος τους. Το βράδυ της Παρασκευής 23 Δεκεμβρίου 1955 βρετανοί στρατιώτες εισβάλλουν στο οίκημα της και συλλαμβάνουν αρκετούς θαμώνες, με βάση κατάλογο που είχαν στα χέρια τους. Ανάμεσά τους ο Αντώνης Παπαδόπουλος και ο Παύλος Παυλάκης. Πιο τυχερός φαίνεται ο Ηλίας Παπακυριακού που ενώ ήταν καθοδόν προς το οίκημα την τελευταία στιγμή πληροφορείται την παρουσία των Άγγλων και διαφεύγει τη σύλληψη.

Λίγο αργότερα, στις 24 Ιουλίου 1956 ο Διοικη&