Άβακας

Οι διάφοροι τύποι που υπήρχαν στην αρχαιότητα για το σημερινό αριθμητήριο

Η λέξη άβακας είναι η ελληνική λέξη άβαξ. Ο Άβακας είναι ένα όργανο το οποίο χρησιμοποιούμε για να κάνουμε απλές αριθμητικές πράξεις. Ένας σύγχρονος σχολικός άβακας αποτελείται συνήθως από ένα πλαίσιο που φέρει 10 παράλληλες χορδές. Με τον άβακα μπορούμε να εκτελέσουμε πρόσθεση, αφαίρεση, πολλαπλασιασμό και διαίρεση.

Παλιότερα, οι άνθρωποι έκαναν μαθηματικές πράξεις με τη βοήθεια αυτού του οργάνου. Τότε δεν ήταν εύκολο να γράφουν τους αριθμούς σε ένα κομμάτι χαρτί όπως σήμερα και ο άβακας ήταν ένα πολύτιμο εργαλείο για να μπορεί κάποιος να κάνει πράξεις βήμα-βήμα.

Σύμφωνα με τρία αρχαία λεξικά σημαίνει μια πινακίδα, μια σανίδα, κάτι που δεν έχει βάση Ἄβαξ· κυρίως ὁ μὴ ἔχων βάσιν, καταχρηστικῶς δὲ καὶ ἐπὶ οἵουδήποτε σανιδίου. Δηλαδή αρχικά δεν σημαίνει αριθμητήριο.

Ανακαλύφθηκε από τους λαούς της Μεσοποταμίας πριν από το 3000 π.Χ. και από εκεί διαδόθηκε η χρήση του σε άλλους αρχαίους λαούς. Ο ελληνικός άβακας βρέθηκε στη Σαλαμίνα και ήταν μία μαρμάρινη πλάκα με ειδικές χαραγμένες γραμμές, πάνω στις οποίες τοποθετούνταν σφαιρίδια. Υπολογίζεται ότι χρησιμοποιήθηκε το 300 π.χ.

Ο ρωμαϊκός άβακας χωρούσε σε μία ανθρώπινη παλάμη και αποτελούνταν από αυλάκια, στα οποία κυλούσαν πάνω από τα σφαιρίδια μετρήσεις.

Ο κινεζικός άβακας «Σουάν Παν» και ο ιαπωνικός άβακας «Σορομπάν» έμοιαζαν πολύ μεταξύ τους. Διέθεταν χορδές αντί για αυλάκια και και ήταν χωρισμένος σε δύο τμήματα. Υπήρχαν δυο χάντρες στο ένα τμήμα μιας χορδής και πέντε χάντρες στο άλλο. Διδάσκεται μέχρι σήμερα η εξειδικευμένη χρήση τους, κυρίως στην Κίνα και Ιαπωνία.

Ο ρωσικός άβακας, ή αλλιώς schoty, συνήθως αποτελείται από μια ενιαία πτέρυγα, με δέκα χάντρες σε κάθε καλώδιο, εκτός από ένα καλώδιο που έχει τέσσερις χάντρες. Το συγκεκριμένο χρησιμεύει για τον υπολογισμό των ρουβλιών, και συνήθως είναι το πλησιέστερο στον χρήστη. Ο ρωσικός άβακας χρησιμοποιείται κάθετα, με τις χάντρες στα καλώδια να μετακινούνται από τα δεξιά στα αριστερά, αντίθετα με τον τρόπο που διαβάζεται ένα βιβλίο. Τα καλώδια λυγίζουν στο κέντρο τους προς τα πάνω, προκειμένου να κρατάνε τις χάντρες με ασφάλεια σε κάθε πλευρά. Καθαρίζεται όταν κινούνται όλες οι χάντρες προς τα δεξιά, ενώ κατά τη διάρκεια του χειρισμού, οι χάντρες κινούνται προς το αριστερά. Για ευκολία, οι 2 μέσες χάντρες σε κάθε καλώδιο (η 5η και 6η χάντρα) συνήθως έχουν διαφορετικό χρώμα από τις άλλες 8 χάντρες. Επιπλέον, η αριστερή χάντρα του καλωδίου που μετράει τις χιλιάδες και τα εκατομμύρια μπορεί να έχει διαφορετικό χρώμα. Σήμερα ο ρωσικός άβακας είναι ακόμα σε λειτουργία στα καταστήματα και τις αγορές σε όλη την πρώην Σοβιετική Ένωση, αν και δεν διδάσκεται πλέον στα περισσότερα σχολεία.

Σήμερα ο άβακας χρησιμοποιείται κυρίως σε νηπιαγωγείο και δημοτικά σχολεία για εξάσκηση στην αριθμητική. Στις δυτικές χώρες, ο πιο κοινός άβακας είναι παρόμοιος με τον ρωσικό άβακα. Το σημαντικότερο εκπαιδευτικό πλεονέκτημα του άβακα, όταν γίνονται υπολογισμοί και απλή πρόσθεση είναι ότι δίνει στο σπουδαστή μια συνειδητοποίηση του δεκαδικού συστήματος που είναι το θεμέλιο του συστήματος αρίθμησής μας. Αν και οι ενήλικοι παίρνουν ως δεδομένο το δεκαδικό σύστημα, στην πραγματικότητα είναι πολύ δύσκολο να διδαχθεί. Πολλά παιδιά μπορούν να μετρήσουν μέχρι το 100 παπαγαλίστικα, συνειδητοποιώντας ελάχιστα τους αριθμούς που περιλαμβάνονται.

Οι άβακες χρησιμοποιούνται επίσης και από τα άτομα τα οποία είναι τυφλά. Τα άτομα αυτά χρησιμοποιούν τον άβακα για να εκτελέσουν πρόσθεση, αφαίρεση, πολλαπλασιασμό, διαίρεση, τετραγωνική ρίζα και κυβική ρίζα. Τοποθετείται πίσω από τις χάντρες του άβακα ένα κομμάτι μαλακού υφάσματος ή λάστιχου έτσι ώστε να μην κινούνται ακούσια και κρατά τις χάντρες στη σωστή θέση καθώς ο χρήστης τις αισθάνεται δια της αφής ή τις χειρίζεται. Πρόσφατα, οι άβακες αντικαταστάθηκαν ως ένα ορισμένο βαθμό από ηλεκτρονικούς υπολογιστές με ομιλία, αλλά μόνο σε χώρες όπου είναι εύκολα προσβάσιμη και προσιτή τέτοια τεχνολογία. Εντούτοις, ακόμα και όταν είναι διαθέσιμη, πολλοί τυφλοί άνθρωποι προτιμούν ακόμα να χρησιμοποιήσουν τον άβακα. Επιπλέον, τα μορφωμένα τυφλά παιδιά πρέπει να μάθουν στα σχολεία πώς να χρησιμοποιήσουν τον άβακα προτού τους επιτραπεί η χρήση ενός ομιλούντος υπολογιστή ή μιας παρόμοιας συσκευής.