«Γερόνησος» ένα μικροσκοπικό νησάκι μεγάλης αρχαιολογικής αξίας

Οι ανασκαφές του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης έχουν δείξει ότι το νησί πιθανόν να θεωρείτο «ιερό»

Η Ιερά Νήσος ή «Γερόνησος» είναι ένα ακατοίκητο νησάκι από τον 14ο-15ο αιώνα, έκτασης 26.000 τετραγωνικών μέτρων, απέναντι από τις ακτές του κόλπου του Αγίου Γεωργίου στην Πέγεια της επαρχίας Πάφου. Υπήρξε σημαντικός λατρευτικός χώρος κατά την ύστερη Ελληνιστική περίοδο όπου οι πιστοί διέσχιζαν τα νερά για να επισκεφθούν το Ιερό του Απόλλωνα. Το νησί διαδραμάτισε και μεγάλο ρόλο στην ναυσιπλοΐα της ανατολικής Μεσογείου.

Γεωλογικά το νησί αποτελείται από ένα σκληρό ασβεστολιθικό φλοιό από θαλάσσιες αναβαθμίδες του Πλειστόκαινου που υπέρκειται ένας μαλακός πυρήνας από μάργα.

Η Ιερά Νήσος ανασκάφτηκε για πρώτη φορά το 1982 από τον Σοφοκλή Χατζησάββα, μετά από πρόταση κατασκευής ενός ξενοδοχείου στο νησί. Ο ίδιος γρήγορα εξακρίβωσε την παρουσία ελληνιστικών ερείπιων στο νησί, σταματώντας έτσι όλες τις περαιτέρω προσπάθειες οικοδόμησης στο νησί. Το 1989, η Joan Breton Connely από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης άκουσε για το έργο και εντυπωσιάστηκε από το εύρος του υλικού που εντάχθηκε στις ανασκαφές που συνεχίστηκαν έκτοτε.

Οι ανασκαφές του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης έχουν δείξει ότι το νησί πιθανόν να θεωρείτο «ιερό» ή τουλάχιστον να ήταν συμβολικά φορτισμένο ήδη από τα προϊστορικά χρόνια, αφού κατά την Πρώιμη Χαλκολιθική περίοδο (περίπου 3800 π.Χ.) είχε τοποθετηθεί σε αποθέτη με στάχτες, αριθμός λίθινων εργαλείων, ένα ειδώλιο γυναίκας και μια χάντρα.

Κατά τον 1ο αιώνα π.Χ., η ανασκαφέας υποθέτει ότι οι οικογένειες έφερναν τους μικρούς τους γιους στη Ιερά Νήσο για να συμμετέχουν σε ειδικά τελετουργικά στάδια ωρίμανσης. Μια κυκλική πλατφόρμα που αποκαλύφθηκε πρόσφατα πιθανόν να χρησίμευε ως πλατφόρμα χορού, ενώ ενεπίγραφα όστρακα που βρέθηκαν μαρτυρούν ότι τα παιδιά μάθαιναν το ελληνικό αλφάβητο και πιθανόν εδώ να λειτουργούσε σχολείο αρρένων, το οποίο να αποτελούσε τμήμα του Ιερού.

Οι ανασκαφές έφεραν στο φως τρεις περιόδους κατοχής στη Γερόνησο. Την πρώιμη Χαλκολιθική (3800 π.Χ.), την ύστερη Ελληνιστική (80-30 π.Χ.), και τη Βυζαντινή περίοδο(6ος-7ος αιώνας και 13ος αιώνας), η πιο έντονη δραστηριότητα της οποίας είναι η ύστερη ελληνιστική περίοδος σε μια εποχή που η Κλεοπάτρα κυριάρχησε στην Κύπρο. Τέχνεργα που ανακαλύφθηκαν περιλαμβάνουν νομίσματα, κεραμικά, γυαλί και επιγραφές. Τα ασβεστολιθικά φυλαχτά, όμοια με εκείνα που χρησιμοποιούνταν στα κυπριακά ιερά του Απόλλωνα, δείχνουν την τελετουργική δραστηριότητα και τη λατρεία στον Απόλλωνα. Το νησί προφανώς εγκαταλείφθηκε μετά από καταστροφικό σεισμό τον 1ο αιώνα π.Χ./μ.Χ.. Δραστηριότητα μικρού επιπέδου στο νησί αρχίζει και πάλι τον 6ο αιώνα μ.Χ., όταν χτίστηκε μια δεξαμενή και καταφύγια ζώων.