Αμαθούντα

Αρχαιολογικός χώρος Αμαθούντας - Η αρχαία πόλη

Η Αμαθούντα ήταν αρχαία πόλη-κράτος στην Κύπρο, κοντά στη σημερινή πόλη της Λεμεσού. Βρίσκεται παράλια με εκπληκτική θέα την Μεσόγειο θάλασσα στην νότια μεριά της Κύπρου, ανατολικά της Λεμεσού κοντά στον Άγιο Τύχωνα και είναι δίπλα από την θάλασσα.

Σύμφωνα με τη μυθολογία ο οικιστής της Αμαθούντας ήταν ένας από τους γιούς του Ηρακλή, ο Άμαθος. Το όνομα της Αμαθούντας, προέρχεται ή από αυτόν ή από τη νύμφη Αμαθούσα, μητέρα του βασιλιά της Πάφου Κινύρα. Φωτογραφία:Cyprus Aerial Photography

Οι αρχαιολογικές έρευνες έδειξαν ότι η περιοχή Αμαθούντας κατοικείται από τον 11ο αιώνα π.Χ.. Αρχικά ήταν μικρή, κτισμένη σε οχυρό λόφο δίπλα στη θάλασσα, περίπου τον 8ο αιώνα π.Χ. κτίστηκε το λιμάνι το οποίο επεκτάθηκε στα ελληνιστικά χρόνια. Στα ρωμαϊκά χρόνια η Αμαθούντα ήταν γνωστή για το ναό της Αφροδίτης και του Άδωνη κι υπήρξε πρωτεύουσα διοικητικής περιφέρειας, ενώ με την επικράτηση του χριστιανισμού έγινε έδρα επισκόπου. Άκμασε ως τον 7ο αιώνα μ.Χ. και έπειτα εγκαταλείφθηκε πιθανώς εξαιτίας των αραβικών επιδρομών. Το μόνο βέβαιο, είναι ότι η περιοχή κατοικήθηκε τουλάχιστο πριν από 3.000 χρόνια.Φωτογραφία: Χριστίνα Νικολάου

Στην Αμαθούντα οι πρώτες ανακαλύψεις έγιναν επί εποχής της Φραγκοκρατίας και αφορούν τα μεγάλα λίθινα αγγεία που βρίσκονταν στην ακρόπολη. Κατά το 1893-1894 υπό τη διεύθυνση βρετανών αρχαιολόγων έγιναν πι πρώτες ανασκαφές , ενώ το 1930 η Σουηδική Αποστολή ανέσκαψε με τη σειρά της αρκετούς αρχαίους τάφους. Μετά ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960 έγιναν αρκετές σωστικές και συστηματικές ανασκαφές από το Τμήμα Αρχαιοτήτων, ενώ από το 1975 η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών ανέλαβε συστηματικές ανασκαφές στην ακρόπολη και σε άλλα σημεία της Αμαθούντας.

Αρχαιολογικές ανασκαφές στην τοποθεσία της Αμαθούντας από συνεργεία Κυπρίων και Γάλλων αρχαιολόγων ξεκίνησαν το 1980 και συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Έχουν ανασκαφεί η ακρόπολη, ο ναός της Αφροδίτης, η αγορά, τα τείχη της πόλης, η βασιλική ενώ το αρχαίο λιμάνι είναι ορατό μέσα στο νερό της θάλασσας. 
Φωτογραφία:Cyprus biodiversity 

Η ακρόπολη λειτουργούσε ως φυσικό οχυρό και ταυτόχρονα ως παρατηρητήριο, λόγω της θέσης που είναι κτισμένη (πάνω σε ένα λόφο). Υπάρχουν κάποιες ασαφείς γραπτές αναφορές από την αρχαιότητα και κάποια αμφισβητούμενα αρχαιολογικά στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία οι κάτοικοι της Αμαθούντας ήταν αυτόχθονες. Η αρχαία πόλη της Αμαθούντας γνώρισε μεγάλη ακμή και ευημερία και είχε αξιόλογες εμπορικές σχέσεις με τις γειτονικές της χώρες, κατά την αρχαϊκή περίοδο.

Ενδείξεις δείχνουν ότι στην Αμαθούντα υπήρχε εγκατεστημένος και ένας αριθμός Φοινίκων εμπόρων. Κατά τη διάρκεια της εξέγερσης των Κυπρίων ενάντια στους Πέρσες, που ακολούθησε την Ιωνική Επανάσταση του 499 π.Χ., η Αμαθούντα τήρησε φιλοπερσική στάση, γεγονός που οδήγησε στην πολιορκία της από τους εξεγερμένους υπό την καθοδήγηση του Ονήσιλου. Η Αμαθούντα κατάργηθηκε ως βασιλείο όπως και τα βασίλεια των άλλων πόλεων της Κύπρου κατά την ελληνιστική περίοδο, στα 312/311 π.Χ., με την προσάρτηση της Κύπρου στο κράτος των Πτολεμαίων.

'Ετσι η ακρόπολη εγκαταλείπεται και η ζωή πλέον συγκεντρώνεται στην κάτω πόλη. Η κάτω πόλη τότε  θα γνωρίσει μια παροδική ανάκαμψη την εποχή των Αντωνίνων και των Σεβήρων. Τον 4ο αι. μ.Χ. η μετάβαση στον χριστιανισμό βρήκε την Αμαθούντα σε παρακμή. Φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκε οριστικά στα τέλη του ιδίου αιώνα, παρόλο που επέζησε των πρώτων αραβικών επιδρομών στα μέσα του 7ου αιώνα.

Οι σημαντικότεροι χώροι και μνημεία της Αμαθούντας είναι τα ακόλουθα: 

Οι Βασιλικές: Υπάρχουν 5 βασιλικές στην Αμαθούντα. Η αρχαιότερη είναι η κοιμητηριακή βασιλική του Αγίου Τύχωνα, κτισμένη έξω από τα τείχη προς τα ανατολικά της πόλης. Η πρώτη φάση του μνημείου χρονολογείται στα τέλη του 4ου αιώνα και είναι σύγχρονη με τον ίδιο τον Άγιο. Πρόκειται για ένα μικρό μονόχωρο ναό, τον αρχαιότερο χριστιανικό λατρευτικό χώρο της Κύπρου. Η δεύτερη φάση χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 5ου αιώνα. Η τελευταία φάση του κτιρίου, που είναι ορατή καισήμερα είναι ένας φράγκικος ναός των τελών του 14ου-αρχών. Στην κορυφή της ακρόπολης στη θέση του Ιερού της Αφροδίτης βρίσκεται μια δεύτερη βασιλική η οποία είναι τρίκλιτη, με νάρθηκα και εξωνάρθηκα και έχει αίθριο με δύο στοές και προσκτίσματα. Για το κτίσιμο της  δεύτερης βασιλικής χρησιμοποιήθηκαν πολλά αρχιτεκτονικά μέλη από το Ιερό της Αφροδίτης και χρονολογείται στα τέλη του 6ου ή στις αρχές του 7ου αιώνα. Λόγω των επιδρομών των Αράβων κατά το τελευταίο τέταρτο του 7ου αιώνα φαίνεται να έπαψε την λειτουργία της. Μια μικρή τρίκλιτη βασιλική στους πρόποδες της ακρόπολης και δυτικά της αγοράς κτίστηκε τον 5ο αι. μ.Χ.  Ένα τμήμα των βορείων τοιχωμάτων της έχει λαξευτεί στο βράχο. Επίσης στα ανατολικά της ρωμαϊκής αγοράς μια μεγάλη τρίκλιτη βασιλική, με νάρθηκα και αίθριον ανασκάφηκε αλλά δυστυχώς σήμερα είναι εν μέρει καταστραμμένη από τη θάλασσα. Αυτή η μεγάλη τρίκλιτη βασιλική χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 5ου αιώνα. Καταστράφηκε από τις επιδρομές των Αράβων στα μέσα του 7ου αιώνα και επισκευάστηκε λίγο αργότερα, μέσα στον ίδιο αιώνα. Ένα σπήλαιο-παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας, καθώς και μια μικρή πεντάκλιτη βασιλική που αποτελούσε τμήμα μοναστηριού οικοδομήθηκε στο ανατολικότερο άκρο της ανατολικής νεκρόπολης.

Το Ανάκτορο: Τα ερείπια ενός σημαντικού συγκροτήματος που φαίνεται ότι ανήκε στο βασιλικό ανάκτορο της Αμαθούντας. Βρίσκεται στο νότιο τμήμα της ακρόπολης και κτίστηκε κατά τον 8ο αι. π.Χ.. Πιστεύεται ότι καταστράφηκε γύρω στα 300 π.Χ. Το τμήμα του οικοδομήματος που έχει ανασκαφεί μέχρι στιγμής ταυτίζεται με τους αποθηκευτικούς χώρους του ανακτόρου. 

Το Ιερό της Αφροδίτης στην Ακρόπολη: στην είσοδο του Ιερού της Αφροδίτης δέσποζαν 2 μεγάλα μονολιθικά βάζα που χρονολογούνται στον 7ο αι. π.Χ. Το ένα από αυτά τα βάζα σώζεται και σήμερα (2018) σε θραύσματα επί τόπου, ενώ το άλλο πιθάρι  μεταφέρθηκε το 1865 στο Μουσείο του Λούβρου. Ο ναός της Αφροδίτης που βλέπουμε στις μέρες μας χρονολογείται στη ρωμαϊκή περίοδο και τα ερείπια του καταλαμβάνουν ένα σημαντικό τμήμα της ακροπόλης. Ο Ναός κτίστηκε πάνω στα ερείπια ενός προγενέστερου ελληνιστικού ναού και ακολουθεί τον τύπο του ελληνικού πρόστυλου ναού. Τον 5ο αι. μ.Χ., η περιοχή γύρω από το νότιο τμήμα του ναού της Αφροδίτης χρησιμοποιήθηκε ως τόπος λατρείας από τους πρώτους Χριστιανούς. Ο ναός καταστράφηκε τον 6ο-7ο αι.μ.Χ και στη θέση του κτίστηκε μια μεγάλη τρίκλιτη βασιλική.Φωτογραφία: Χριστίνα Νικολάου

Η Ρωμαϊκή Αγορά και τα Λουτρά: Η ρωμαϊκή αγορά καταλαμβάνει την περιοχή της κάτω πόλης που βρίσκεται ανατολικά του λόφου της ακρόπολης. Η ρωμαϊκή αγορά ήταν οργανωμένη γύρω από μια μεγάλη λιθόστρωτη πλατεία. Στη νότια της πλευρά βρίσκεται ο κεντρικός δρόμος της κάτω πόλης. Οι υπόλοιπες 3 πλευρές καταλαμβάνονταν από στοές. Στα νότια της αγοράς υπάρχει επίσης ένα δημόσιο λουτρό (βαλανείον). Αυτό αποτελείται από έναν κυκλικό κλειστό χώρο και από προσκτίσματα. Το δημόσιο λουτρό και ένα τμήμα της δυτικής στοάς της αγοράς, χρονολογούνται στους ελληνιστικούς χρόνους.  και τα δύο αποτελούν τα αρχαιότερα κτίσματα του χώρου της Αμαθούντας. Στο κέντρο της αγοράς υπήρχε μια μνημειώδης κρήνη. Στη βορειοδυτική της γωνία το σημαντικότερο κτίσμα είναι μια μεγάλη κρήνη-δεξαμενή ή Νυμφαίον. Στα ανατολικά βρίσκονται τα ρωμαϊκά λουτρά και στα νοτιοανατολικά ένα ελληνιστικό λουτρό. Δυτικά της αγοράς συνεχίζονται οι ανασκαφές σε ένα συγκρότημα οικοδομημάτων που περιλαμβάνουν διοικητικά κτίρια και χρονολογούνται από τη ρωμαϊκή ως την παλαιοχριστιανική περίοδο. Ο χώρος της αγοράς εγκαταλείπεται κατά τον 7ο αιώνα από επιδρομές των Αράβων.

Φωτογραφία: Χριστίνα Νικολάου

Το Λιμάνι: Μπροστά από την αγορά υπήρχε το εξωτερικό λιμάνι της Αμαθούντας. Ακόμα και σήμερα (2018) τα ερείπια του διακρίνονται κάτω από τη θάλασσα. Κτίστηκε στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. από το Δημήτριο τον Πολιορκητή για την άμυνα της Αμαθούντας, σε μια περίοδο διαμάχης με τους Πτολεμαίους λόγω της διεκδίκησης της εξουσίας στην Κύπρο. Οι έρευνες έδειξαν ότι το λιμάνι προσχώθηκε γρήγορα από την άμμο και έτσι η διάρκεια του δεν ήταν μεγάλη. Επίσης υπήρχε ένα εσωτερικό λιμάνι όπου ρυμουλκούνταν τα πλοία για να προφυλάσσονται από τους ισχυρούς ανέμους, μεταξύ της εισόδου του αρχαιολογικού χώρου προς την αγορά και του σημερινού δρόμου.Φωτογραφία: Google Earth

Τα Τείχη: Η πόλη της Αμαθούντας ήταν τειχισμένη από όλες της τις πλευρές, από την αρχαϊκή εποχή. Τα τείχη ενισχύθηκαν κατά την ελληνιστική εποχή, οπότε κατασκευάστηκε το λιμάνι. Σήμερα σώζεται πλάι στη θάλασσα η νοτιοδυτική γωνιά του παραθαλάσσιου τείχους με το δυτικό πύργο, και μεγάλο μέρος του βόρειου τείχους με πύργους. Το βόρειο τείχος ένωνε τους πρόποδες της ακρόπολης με το πιο ψηλό σημείο της κάτω πόλης. Σώζεται και η κεντρική πύλη από την οποία έμπαιναν στην πόλη όσοι έρχονταν από την ενδοχώρα. Κτίστηκε  ένα νέο τείχος στο πάνω μέρος της ακρόπολης λόγω φθορών που έφερε ο χρόνος και την κατάρρευση του παραθαλάσσιου τείχους που επέφερε ο σεισμός του 365μ.Χ, ενώ τον 7ο αιώνα τα τείχη ενισχύθηκαν σε μερικά σημεία, εν όψη των επιδρομών των Αράβων.
Φωτογραφία: Χριστίνα Νικολάου

Οι Νεκροπόλεις: Υπάρχουν δύο εκτενέστατες και σημαντικές νεκροπόλεις με λαξευτούς τάφους, που χρονολογούνται από τη γεωμετρική μέχρι και την παλαιοχριστιανική περίοδο, ανατολικά και δυτικά της πόλης της Αμαθούντας. Ένα μέρος από το υλικό που βρέθηκε στις νεκροπόλεις εκτίθεται σήμερα (2018) στο Επαρχιακό Μουσείο Λεμεσού.Φωτογραφία: Χριστίνα Νικολάου

Η αρχαιά πόλη της Αμαθούντας, σήμερα (2018) είναι επισκέψιμη και η πρόσβαση της είναι πολύ εύκολη αφού βρίσκεται στον κύριο δρόμο της τουριστικής περιοχής.

Οι επισκέπτες μπορούν να εξερευνήσουν το χώρο και να δουν σπάνιους αρχαιολογικούς θησαυρούς χιλιάδων χρονών.  Τα διάφορα ευρήματα προέρχονται από διάφορους τάφους και χρονολογούνται από την Αρχαϊκή μέχρι και τη Ρωμαϊκή και Χριστιανική Περίοδο.

Πληροφορίες

Ώρες λειτουργίας 

• Χειμερινό ωράριο: 16/9 - 15/4 από Δευτέρα μέχρι Κυριακή: 8:15 - 17:15
• Καλοκαιρινό ωράριο: 16/4 - 15/9 από Δευτέρα μέχρι Κυριακή: 8.15 - 19.45

Τιμή εισιτηρίου: €2,50
Ειδικοί χώροι υγιεινής (με σήμανση)
Τηλέφωνο επικοινωνίας: +357 25 635226

Για τον χάρτη της περιοχής πατήστε ΕΔΩ