Παναγία Ελεούσα του Κύκκου στην Παναγιά
Τα νήματα και το θαύμα της Παναγίας
Οδηγώντας βορειοανατολικά του χωριού Παναγιά, μπορεί κανείς να αντικρύσει κρυμμένο ανάμεσα σε κυπαρίσσια και άλλα δέντρα ένα μικρό και όμορφο ξωκλήσι. Το εκκλησάκι είναι αφιερωμένο στην Παναγία Ελεούσα του Κύκκου. Η Παναγία Ελεούσα γιορτάζεται κάθε Δεκαπενταύγουστο, ημέρα των εγκαινίων της εκκλησίας.
Το εκκλησάκι της Παναγίας Ελεούσας είναι χτισμένο από τον 14ο αιώνα. Έχει 40 πόδια μήκος και 16 πόδια πλάτος (12mx5m). Είναι χτισμένο με ρυθμό βασιλικής, δηλαδή χωρίζεται σε 4 μέρη: τον νάρθηκα ή αλλιώς πρόναος, τον γυναικωνίτη, τον κυρίως ναό και το ιερό. Το εικονοστάσι είναι φτιαγμένο με απλό σκάλισμα και φιλοξενεί αρχαίες εικόνες του Χριστού, της Παναγίας της Σάρκας, του Αγίου Δημητρίου και άλλες. Το προαύλιο ήταν περιτοιχισμένο με εξώπορτα και χρησιμοποιείτο σαν κοιμητήριο μέχρι το 1923.
Το ξωκλήσι, λειτουργείται σε όλες τις μεγάλες εορτές της Παναγίας, όπως 2 Φεβρουαρίου, 25 Μαρτίου, 15 Αυγούστου, 8 Σεπτεμβρίου, 21 Νοεμβρίου και 26 Δεκεμβρίου. Εάν ο καιρός δεν το επιτρέπει και το ξωκλήσι είναι δύσβατο, τότε μεταφέρεται η εικόνα στην κεντρική εκκλησία του χωριού και γίνεται εκεί η λειτουργία.
Τα τελευταία χρόνια, ανέλαβε την συντήρηση της εκκλησίας, τον καθαρισμό και το άναμμα των καντηλιών μία γιαγιούλα που ζει κοντά στο ξωκλήσι. Οπόταν αν σας βάλει ο δρόμος σας προς εκεί, μπορείτε να της χτυπήσετε την πόρτα και να ζητήσετε να σας ανοίξει για να επισκεφθείτε το εκκλησάκι και να προσκυνήσετε.
Παναγία Ελεούσα η θαυματουργή
Η Παναγία Ελεούσα θεωρείται θαυματουργή στις επιδημίες και τους θανάτους. Κατά την παράδοση, πριν πολλά χρόνια υπήρχε επιδημία πανώλης και χολέρας στα γύρω χωριά. Η Παναγία τότε εμφανίστηκε στις γυναίκες του χωριού, και τους είπε να «νηματώσουν» το εκκλησάκι γύρω γύρω, με νήματα. Τότε όλοι οι κάτοικοι, αφού συνεισέφεραν ότι μπορούσαν, άλλοι χρήματα και άλλοι σε είδος, προμηθεύτηκαν νήμα και «ενημάτωσαν» την εκκλησία της Παναγίας Ελεούσας. Με αυτό τον τρόπο, η θανατηφόρα αρρώστια δεν εμφανίστηκε καθόλου στο χωριό, όπως πιστεύουν οι κάτοικοι του χωριού. Έτσι, από τότε οι γυναίκες του χωριού, κυρίως οι πιο μεγάλες σε ηλικία, «νημάτωναν» την εκκλησία σε σχήμα σταυρού, όποτε υπήρχε επιδημία ή συχνοί θάνατοι.
Αργότερα κρατήθηκε σαν έθιμο και το «νημάτωμα» γίνεται κάθε Δεκαπενταύγουστο, μέχρι και σήμερα, πάλι από τις γυναίκες του χωριού, προς τιμήν της Παναγίας, ενώ οι προσκυνητές μπορούν να αναβιώσουν το έθιμο κάθε χρόνο τέτοια μέρα.