Aρχαιολογικός χώρος της Τέντας - Καλαβασός

Ο Οικισμός της Νεολιθικής Εποχής Τέντα βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το χωριό Καλαβασός. Βρίσκεται σε μια φυσικά οχυρωμένη θέση στα δυτικά της πεδιάδας του ποταμού Βασιλικού, 38 περίπου χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Λάρνακας και 45 χιλιόμετρα νότια της πρωτεύσουσας Λευκωσίας. Ο οικισμός αυτός αποτελεί, μαζί με τη Χοιροκοιτία, ένα παράδειγμα πρώιμης μόνιμης εγκατάστασης πληθυσμών στο νησί, κατά την ακεραμεική νεολιθική περίοδο (7000-5200 π.Χ.). Η περιοχή ονομάζεται Tέντα στο χάρτη Κίτσενερ (1882) της Κύπρου. 

 

Το όνομα της τοποθεσίας σύμφωνα με την τοπική παράδοση, χρονολογείται από το 327 μ.Χ., όταν η Αγία Ελένη, η μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, έμεινε σε μια σκηνή - "Τέντα" κατά τη διάρκεια της επίσκεψής της στο νησί της Κύπρου και μετά την ανακάλυψη του Τιμίου Σταυρού στην Ιερουσαλήμ. Λέγεται επίσης ότι είχε φτάσει στο Βασιλικό και ταξίδεψε μέχρι την κοιλάδα στη Τέντα.

 

Ο οικισμός της Τέντας ανακαλύφθηκε από τον τότε έφορο του τμήματος αρχαιοτήτων, Πορφύριο Δίκαιο, το 1947. Μετά από την ανασκαφή του 1947, η περιοχή στη Τέντα είχε λάβει λίγη προσοχή. Αυτό όμως μέχρι το καλοκαίρι του 1976 όταν το πρόγραμμα της κοιλάδας βασιλικού άρχισε τη πιο πρόσφατη σειρά εκστρατειών ανασκαφής. Το 1976 τέθηκε σε εφαρμογή το ερευνητικό πρόγραμμα της πεδιάδας του Βασιλικού από την Αμερικανική αρχαιολογική αποστολή του Πανεπιστημίου του Brandeis, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Ian Todd, ο οποίος ανέσκαψε τον οικισμό της Τέντας. Ανασκαφές πραγματοποιούνταν κάθε καλοκαίρι από το 1976 μέχρι το 1979 ενώ μια τελική ανασκαφή πραγματοποιήθηκε το 1984.

 

Ο οικισμός της Νεολιθικής Εποχής περιβάλλεται από τοίχο περίφραξης και αποτελείται από ένα σύνολο κτισμάτων με κύριο χαρακτηριστικό την κυκλική κάτοψη. Το πάνω μέρος των τοίχων ήταν κτισμένο από  άχυρο, πηλό, πλίνθους και πέτρες ( βότσαλα), ενώ το κάτω μέρος που είναι ορατό σήμερα (2018), είναι λίθινο. Οι στέγες, ήταν ως επί το πλείστον επίπεδες. Στο εσωτερικό των οικιών υπήρχαν εστίες και λιθόκτιστες εξέδρες ενώ οι εσωτερικοί τοίχοι των κατοικιών είναι επενδυμένοι με πηλό που σε κάποιες περιπτώσει έχουν γραπτή διακόσμηση. Αξίζει να σημειωθεί ότι αποτελεί  ιδιαίτερο ενδιαφέρον η εξαιρετικά σπάνια διακόσμηση ενός κτιρίου, όπου διακρίνονται δύο ανθρώπινες μορφές με υψωμένα χέρια.

 

Οι διατροφικές ανάγκες των κατοίκων καλύπτονταν από την κτηνοτροφία, τη γεωργία, το κυνήγι και τη συλλογή άγριων καρπών ενώ τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν ήταν φτιαγμένα από λίθο και οστά.  Οι κάτοικοι της Τέντας, όπως και στη Χοιροκοιτία, χρησιμοποιούσαν μια σκληρή πέτρα, το διαβάση για την κατασκευή λίθινων αγγείων. Όσον αφορά τα κοσμήματα οι κάτοικοι, χρησιμοποιούσαν  μια πρασινωπή μαλακή πέτρα που βρίσκεται σε αφθονία στην κοίτη του ποταμού Κούρη, στα δυτικά της Λεμεσού με το όνομα πικρόλιθος.

 

Οι νεκροί θάβονταν σε λάκκους που ανοίγονταν στο δάπεδο των οικιών ή στον ανοικτό χώρο μεταξύ τους.

 

Ο οικισμός της Τέντας εγκαταλείφθηκε ξαφνικά, όπως και άλλοι οικισμοί της ίδιας περιόδου, χωρίς να έχουν ακόμη εξακριβωθεί τα αίτια αυτής της απότομης εγκατάλειψης, στα τέλη της 6ης χιλιετίας π.Χ.

 

Την περίοδο 1994-1995 κατασκευάστηκε ένα πυραμιδωτό στέγαστρο πάνω από τον οικισμό της Τέντας για προστασία από τις καιρικές συνθήκες. Μια χαρακτηριστική στέγη σε σχήμα κώνου, η οποία αποτελεί μια σύγχρονη αρχιτεκτονική παρέμβαση στο τοπίο.

 

16 Σεπτεμβρίου - 15 Απριλίου, Καθημερινά: 08:30 - 16:00

16 Απριλίου - 15 Σεπτεμβρίου, Δευτέρα - Παρασκευή: 09:30 - 17:00

Κλειστό τα Σαββατοκυρίακα και κατά τις δημόσιες αργίες

 

Τιμή Εισόδου: €2,50

Για οργανωμένες ομάδες των 10 ή περισσότερων ατόμων, υπάρχει μια μείωση του 20% στην τιμή εισόδου.

Το Τμήμα Αρχαιοτήτων μπορεί να εκδώσει ειδικές κάρτες εισόδου για όλα τα μουσεία και αρχαία μνημεία: (1) Μονοήμερη κάρτα - €8,50, τριήμερη κάρτα (3) - €17,00, εφταήμερη (7) κάρτα - €25,00.

Για Συνταξιούχους η τιμή είναι €1,25.

Οι ώρες λειτουργίας, καθώς και η τιμή εισόδου υπόκεινται σε αλλαγές χωρίς ειδοποίηση για αυτό θα ήταν συνετό οι επισκέπτες να τα επιβεβαιώνουν πριν την επίσκεψή τους.