Κοιλάνι

Τα Αφάμια, η γιορτή του Παλουζέ και τα Πιθοίγια...

Το Κοιλάνι είναι ένα χωριό της επαρχίας Λεμεσού το οποίο κατατάσσεται αναμεσά στα Κρασοχώρια. Πρόκειται για ένα χωριό το οποίο είναι κτισμένο στην ανατολική πλευρά του Αφάμη και απέχει από την Λεμεσό 35 χιλιόμετρα.Φωτογραφία: Marios Pisis

Το χωριό Κοιλάνι συνορεύει με το Όμοδος, τα Μανδριά, το Πέρα Πεδί, τη Συλίκου, τη Λόφου, το Βουνί.
Φωτογραφία: Γιάννης Παπαναστασίου

Ιστορικά στοιχεία: 
Στο Κοιλάνι κατά τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν βρέθηκαν τάφοι με αγγεία που ανάγονται χρονολογικά στην ρωμαϊκή εποχή. Υπάρχουν ακόμη κατάλοιπα από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, από τη φραγκοκρατία, την τουρκοκρατία, και από την πρόσφατη ιστορία του νησιού μας.

Σύμφωνα με τον Αρχιμανδρίτη Κυπριανό στο βιβλίο του «Ιστορίας χρονολογικής της νήσου Κύπρου» αναφέρει ότι κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας το Κοιλάνι αριθμούσε περίπου χίλια σπίτια, ότι είχε άδεια για παραγωγή και επεξεργασία του μεταξιού και ότι πλήρωνε μαζί με άλλα χωριά ειδικό φόρο για το στρατό. 
Φωτογραφία:Γιάννης Παπαναστασίου

Κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας υπήρξε διοικητικό κέντρο, διέθετε Κτηματολόγιο, Δικαστήριο, Αστυνομικό Σταθμό, Ιατρικό κέντρο, Ταχυδρομείο. Το Κοιλάνι αποκαλείτο το κεφαλοχώρι των κρασοχωρίων και πρωτεύουσα του διαμερίσματος Κοιλανίου.

Η ονομασία του χωριού: 
Σχετικά με το πώς πήρε το όνομά του το Κοιλάνι υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Σύμφωνα με μια εκδοχή το χωριό ήταν κάποτε γνωστό ως «Κούριον» από το γιο του μυθικού βασιλιά της Κύπρου Κινύρα - ένα όνομα που κράτησε μέχρι τη Βυζαντινή Περίοδο. Κατά τη Φραγκοκρατία μετονομάστηκε σε Κοιλάνι. 

Μια δεύτερη εκδοχή θέλει το χωριό να παίρνει το όνομά του από την αρχαία πόλη Κυλλήνη της Πελοποννήσου στην Ελλάδα, απ΄ όπου κατάγονταν οι πρώτοι κάτοικοι που εγκαταστάθηκαν σε αυτό. Μια τρίτη εκδοχή υποστηρίζει ότι το όνομα μπορεί να προέρχεται από τη θέση του χωριού σε μια κοιλάδα.
Φωτογραφία: Γιάννης Παπαναστασίου

Αξιοθέατα και εκκλησίες: 
Κάνοντας κανείς μια βόλτα στο Κοιλάνι θα συναντήσει δυο εκκλησίες, την εκκλησία της Παναγίας της Ελεούσας και την εκκλησιά του Μονογενή, οι οποίες σήμερα (2018) λειτουργούνται εναλλάξ. Οι εν λόγω εκκλησίες είναι κτισμένες κάτω από ένα από τα μεγαλύτερα πλατάνια του νησιού σε ενδιαφέρουσα και ασυνήθιστη αρχιτεκτονική και σημαντικές τοιχογραφίες
Φωτογραφία: Γιάννης Παπαναστασίου

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο Κοιλάνι υπάρχει το Μουσουλμανικό τζαμί το οποίο κάποτε ήταν ο χριστιανικός ναός της Αγίας Σοφίας. Εκτός από τις δύο εκκλησιές στο χωριό υπάρχουν και πολλά εξωκλήσια. Το πιο γνωστό είναι εκείνο της Αγίας Μαύρης, με σημαντικές τοιχογραφίες, και είναι κτισμένο κάτω από ένα τεράστιο πλάτανο σε ένα μαγευτικό περιβάλλον.

Το Κοιλάνι παρά την μεγάλη μείωση του πληθυσμού του συνεχίζει να διατηρεί μέχρι σήμερα την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του μια που σπάνια πλέον κτίζονται σε αυτό νέα σπίτια. Στα στενά ανηφορικά δρομάκια, ξεπροβάλουν ψηλοί τοίχοι με εξώπορτες που πότε είναι ψηλές καμαρωτές και πότε ορθογώνιες. Οι αυλόπορτες αυτές κλείνουν πίσω τους τις μικρές αυλές των σπιτιών. Στις εσωτερικές αυλές των σπιτιών, ο επισκέπτης μπορεί να δει τα παλιά παραδοσιακά πήλινα πιθάρια, ενώ αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, ορισμένα εξακολουθούν να διατηρούν τον παλαιό εξοπλισμό τους για την παραγωγή οίνου ή την απόσταξη του δυνατού οινοπνεύματος της ζιβανίας. Ολόκληρο το χωριό είναι τόσο πυκνοκτισμένο και οι στέγες των σπιτιών είναι ενωμένες στην κυριολεξία

Στο χωριό Κοιλάνι υπάρχουν δυο αξιολογά μουσεία, το Εκκλησιαστικό και το Αμπελουργικό στα οποία διατηρούνται αξιόλογα δείγματα της εκκλησιαστικής παράδοσης και της λαϊκής τέχνης.  Επίσης αξίζει να επισκεφτεί κανείς τον παλιό ελιόμυλο, ο οποίος έχει αναπαλαιωθεί και το παλιό δημοτικό σχολείο που σήμερα δεν λειτουργεί.
Φωτογραφία: Γιάννης Παπαναστασίου

Πληθυσμός:
Ο Πληθυσμός του χωριού γνωρίζει σημαντικές αυξομειώσεις. Από το 1881 μέχρι το 1921 ο πληθυσμός αυξάνεται για μα μειωθεί ραγδαία αργότερα. Πιο συγκεκριμένα το 1881 το Κοιλάνι είχε 995 κατοίκους οι οποίοι αυξάνονται σταδιακά σε 1301 μέχρι το 1911. Το 1921 μειώνονται σε 1279 για να αυξηθούν το 1946 σε 1397. Από το 1960 που αριθμούσε 1034 μειώνονται σταδιακά για να φτάσουν το 2011 να είναι μόλις 216.

Καλλιέργειες και ασχολίες : 
Στο Κοιλάνι κατά τα παλαιοτέρα χρόνια όπως και σήμερα καλλιεργούνται σταφύλια για την παραγωγή κρασιού, φρούτα όπως μηλιές, αχλαδιές και άλλα οπωροφόρα δένδρα και λαχανικά.

Το χωριό αριθμούσε ένα αξιοσημείωτο αριθμό βιοτεχνιών και εργαστήριων όπως σιδεράδικα, τσαγκάραδικα, ξυλουργεία. Στα σπίτια οι γυναίκες είχαν μεταξοσκώληκες από τους οποίους έβγαζαν μετάξι, ύφαιναν, κατασκεύαζαν μαντήλια,  βράκες, ζώστρες. Κεντούσαν την πιπίλλα, τον κροσιέ, τα λευκαρίτικα και πολλά άλλα.
Φωτογραφία: Γιάννης Παπαναστασίου

Τα Αφάμια:
Στο Κοιλάνι τα πρώτο Σαββατοκύριακο του Οκτώβρη γιορτάζονται τα Αφάμια και η γιορτή του Παλουζέ. Τα Αφάμια, έχουν καθιερωθεί ως μια όμορφη λαϊκή εκδήλωση προσφέροντας καλλιτεχνικό πρόγραμμα, δωρεάν παλουζέ και οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να περπατήσουν στα δρομάκια του χωριού, να επισκεφθούν τα μουσεία, τις εκκλησίες, το σχολείο, τον Αστυνομικό Σταθμό όπου φιλοξενούνται οι εκθέσεις ζωγραφικής και φωτογαφίας, να αγοράσουν προϊόντα από την πηγή τους: παξιμάδια, σουτσούκο, ξηρούς καρπούς, έψημα, σταφίδες και πολλά άλλα. Γιορτάζει ακόμα το Νοέμβριο το άνοιγμα του πιθαριού τα «Πιθοίγια». και διαθέτει πέντε οινοποιεία και μερικά καφεστιατόρια στο χωριό και στην Αγία Μαύρη.
Φωτογραφία: Γιάννης Παπαναστασίου

Για τον χάρτη της περιοχής πατήστε ΕΔΩ