Βότανα: Δυόσμος

Χαρακτηριστικά, εμφύτευση, μαγειρική, φαρμακευτικές και θεραπευτικές ιδιότητες του Θκυόσμη

Ο δυόσμος (Θκυόσμης) είναι είδος μέντας, ιθαγενές φυτό της Ευρώπης και της Νοτιοδυτικής Ασίας από όπου και μεταφέρθηκε στην Κύπρο κατά τα αρχαία χρόνια. Αποτελεί ένα από τα είδη ανθοφόρων φυτών της οικογένειας Lamiaceae και πρόκειται για αρωματικό και φαρμακευτικό φυτό.

Τα πιο κοινά και δημοφιλές υποείδη του, που ευδοκιμούν στην Κύπρο είναι ο δυόσμος – Mentha x piperita και ο δυόσμος – Mentha spicata, ωστόσο η τελευταία είναι η κύρια ποικιλία που καλλιεργείται στο νησί.

Θρεπτική αξία:
Ο δυόσμος είναι ένα ευχάριστα αρωματικό βότανο, πλούσιο σε βιταμίνες, αντιοξειδωτικά και φυτοθρεπτικά συστατικά. Περιέχει πτητικό έλαιο, φλαβονοειδή, θυμονίνη, παράγωγα καφεϊκού οξέος, ροσμαρικό οξύ, καρβόνη και λιμονένιο. Το διακριτικό, πικάντικο άρωμα του δυόσμου αποδίδεται στο πρωταρχικό συστατικό του πτητικού ελαίου, την καρβόνη.  

Άλλα σημαντικά χημικά συστατικά του δυόσμου είναι το αλφα-πινένιο, β-πινένιο, η κινεόλη, η λιναλοόλη, το μυρσένιο και το καρυοφυλλένιο. Αυτές οι ενώσεις βοηθούν στην ανακούφιση από την κόπωση και το άγχος. Τα φύλλα και τα στελέχη του περιέχουν αιθέριο έλαιο μενθόλης.

Σε αντίθεση με τη μέντα, ο δυόσμος αφήνει μόνο μικρές ποσότητες μενθόλης, 0,5% σε σύγκριση με το 40% της μέντας.  Έχει λίγες θερμίδες (περίπου 43 θερμίδες ανά 100 γραμμάρια) και περιέχει μηδενική χοληστερόλη. Προσφέρει επίσης αρκετά μέταλλα όπως κάλιο, ασβέστιο, μαγγάνιο, σίδηρο (148% RDA) και μαγνήσιο.  Επιπλέον, το βότανο είναι πλούσιο σε πολλές αντιοξειδωτικές βιταμίνες, συμπεριλαμβανομένης της βιταμίνης Α (παρέχει 4054 IU ή 135% RDA), β-καροτίνη, βιταμίνη C, φολικά (26% RDA), βιταμίνη Β-6 ), ριβοφλαβίνη και θειαμίνη.

Φαρμακευτικές και θεραπευτικές ιδιότητες: 
Κατά την αρχαιότητα, ο δυόσμος χρησιμοποιείτο ως θεραπευτικό βότανο για ανακούφιση του πόνου στο στομάχι και στο στήθος. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, η σκόνη από τα φύλλα του δυόσμου χρησιμοποιείτο για τη λεύκανση των δοντιών. Στις μέρες μας, τα ξηρά φύλλα χρησιμοποιούνται συνήθως στην παρασκευή αφεψημάτων. 

Ο δυόσμος είναι βότανο με αντιοξειδωτικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες. Ανάμεσα στις φαρμακευτικές ιδιότητες που του προσάπτονται είναι και οι εξής: αντιεμετικές, αντισπασμωδικές, αντιφλεγμονικές, απολυμαντικές, αντιφυσητικές, αντιδιαρροϊκές, διουρητικές, χωνευτικές και τονωτικές.

Το άρωμά του δυόσμου ανακουφίζει από τον πονοκέφαλο, τις νευραλγίες και το στρες, αφού έχει και ηρεμιστικές ιδιότητες. Τέλος, τα αιθέρια έλαιά του χρησιμοποιούνται στα προϊόντα αρωματισμού της αναπνοής, στα αντισηπτικά στοματικά διαλύματα και στις οδοντόκρεμες.

Χαρακτηριστικά, εμφύτευση και συλλογή:
Ο δυόσμος είναι ριζωματώδες πολυετές φυτό που φτάνει σε ύψος 30 με 100 εκατοστά. Οι μίσχοι και τα φύλλα του καλύπτονται σε ποικίλο βαθμό από τριχίδια. Το ρίζωμα του είναι σαρκώδες και εκτεταμένο. Τα φύλλα του είναι ωοειδή ενώ τα άνθη του είναι μικρά ροζ χρώματος ή μωβ ανοιχτό.

Πρόκειται για ένα φυτό που καλλιεργείται συστηματικά στην Κύπρο μας, τόσο για φρέσκια όσο και για ξηρά παραγωγή, μέρος της οποίας εξάγεται. Λόγω της εμπορικής αξίας που έχει ο δυόσμος τα τελευταία χρόνια, η καλλιέργεια του διεξάγεται και μέσα στα θερμοκήπια για ολόχρονη παραγωγή.

Στην αγορά ο δυόσμος πωλείται φρέσκος σε δεσμίδες, για όσους θέλουν να τον ξηράνουν για μελλοντική χρήση αλλά και αποξηραμένος σε σφραγισμένα δοχεία. 

Δυόσμος και μαγειρική:
Ο δυόσμος κατέχει δικαιωματικά μια καίρια θέση στην κουζίνα της Κύπρου, καθώς είναι ένα μυρωδικό που αρωματίζει υπέροχα φαγητά, γλυκά και ποτά.

Πιο συγκεκριμένα, τα αιθέρια έλαια του δυόσμου χρησιμοποιούνται στα τρόφιμα για ενίσχυση της γεύσης. Τα ξηρά φύλλα χρησιμοποιούνται για τσάι, ποτά, σιρόπια και παγωτά.

Στις κουζίνες μας, ο δυόσμος χρησιμοποιείται σε πιάτα με αρνί, σε σαλάτες αλλά και ως αρωματικό συστατικό στη διαδικασία της παρασκευής χαλουμιού, που είναι γνήσιο κυπριακό παραδοσιακό προϊόν. 

Πηγές: 

• wikipedia.org
• Αγρότης (Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος) (2007), Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Απρίλιος-Μάιος-Ιούνιος 2007
• foodmuseum.cs.ucy.ac.cy 
• filagrogroup.com 
• vita.gr