«Λεμεσός: Μετά την ανάπτυξη τι;»

Συνέντευξη με τον αρχιτέκτονα και συγγραφέα του βιβλίου, Αλέξανδρο Χριστοφίνη

Η αρχιτεκτονική, είναι συνυφασμένη με την εργονομία, την χωροταξία, την πολεοδομία, την λειτουργία, την κατασκευή και την αισθητική των κτιρίων και άλλων αντικειμένων και επηρεάζεται συνήθως από τις διάφορες πολιτικοοικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της κάθε εποχής, αλλά και τις ιδιαιτερότητες του κάθε εντολέα. Με γνώμονα ότι τα νέα κτ;iρια του σήμερα θα είναι η κληρονομιά του αύριο, πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να διασφαλιστεί πως η σημερινή αρχιτεκτονική είναι υψηλής ποιότητας και αισθητικής ώστε να αντέξει στο χρόνο.

Παρατηρώντας την ραγδαία ανάπτυξη της πόλης της Λεμεσού και με κάποιο προβληματισμό θα έλεγα, καθώς η κάθε γρήγορη ανάπτυξη πέρα από τα θετικά εμπεριέχει και αρκετά αρνητικά που επηρεάζουν όλους ποικιλοτρόπως, η Cyprus Alive, συνάντησε τον γνωστό αρχιτέκτονα, κ Αλέξανδρο Χριστοφίνη ο οποίος εκπόνησε με τη συνεργάτιδά του κ. Μαρία Λιανού μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη με τίτλο «Λεμεσός: Μετά την ανάπτυξη τι;» και του έθεσε κάποια ερωτήματα γύρω από την αρχιτεκτονική, την ανάπτυξη και την εξέλιξη της πόλης σε μια σύγχρονη «μεγαλούπολη»

Υπάρχει αρχιτεκτονική κουλτούρα στην Λεμεσό και στην Κύπρο γενικότεραꓼ
Όχι, δεν θα το έλεγα. Αν αναρωτηθούμε πόσες ώρες έχουμε διδαχθεί περί αρχιτεκτονικής στο σχολείο, το οποίο αποτελεί την βάση των γνώσεων μας, αυτομάτως θα αντιληφθούμε το έλλειμμα στην παιδεία που έχουμε, ως κοινωνία. Η αστική κουλτούρα, όπως και οποιαδήποτε άλλη, χτίζεται πάνω στην παιδεία και πάνω στην συνήθεια. Στην Κύπρο έχουμε την συνήθεια να βλέπουμε την αρχιτεκτονική, μονάχα ως ένα μέσο για πολλαπλασιασμό του οικονομικού μας εύρους. Είτε πραγματικά, μέσα από πρακτικές developing, είτε εικονικά, χτίζοντας τεράστια σπίτια για το “θεαθήναι” με κόκκινα δάνεια στις τράπεζες, αγνοώντας κατά κανόνα, κάθε άλλη πτυχή και ποιότητα της αρχιτεκτονικής. Με λίγα λόγια, εναπόκειται σε μας, εάν σε μια αντίστοιχη συνέντευξη στο Cyprus Alive, μετά από 20 - 30 χρόνια, η απάντηση σε αυτή την ερώτηση θα είναι θετική. Εναπόκειται σε εμάς, εάν θα τα καταφέρουμε να ζούμε σε καλύτερες πόλεις. Όμως η αρχιτεκτονική παιδεία, σε αντίθεση με τις περασμένες γενιές, είναι στις μέρες μας εύκολα προσβάσιμη και μπορούμε να πιάσουμε το νήμα διαβάζοντας άρθρα, ψάχνοντας στο internet και σε ψηφιακά περιοδικά, σε σχετικές σελίδες στο facebook, πηγαίνοντας σε μια αρχιτεκτονικού χαρακτήρα εκδήλωση και πάνω απ’ όλα παρατηρώντας την πόλη και κυρίως τις ανθρώπινες σχέσεις που αναπτύσσονται σε αυτήν. Για παράδειγμα εκεί που υπάρχει ένα παγκάκι, οι άνθρωποι θα καθίσουν, αν υπάρχει και ένα δίπλα θα συζητήσουν, αν υπάρχει  αυτοκινητόδρομος θα οδηγήσουν, στο πεζόδρομο θα περπατήσουν. Αν κτίσεις  ψηλά κτίρια, το γκαράζ των οποίων καλύπτει όλο το οικόπεδο, μέχρι και τον δεύτερο όροφο με τοίχο δίχως ανοίγματα, η έλλειψη ανθρώπινης κινητικότητας θα δημιουργήσει εσωστρέφεια και εχθρικότατα στη γειτονιά. Αυτό είναι η αρχιτεκτονική! Βλέπω, αλήθεια, ένα λαμπρό μέλλον, γεμάτο υποσχέσεις. Επειδή δε μου αρέσει όμως να αφήνεται το μέλλον στην τύχη, συνεπιμελήθηκα  το project «Λεμεσός μετά την ανάπτυξη τι;»
Πείτε μας περισσότερα για το project αυτό. 
Το project αυτό αποτελεί μία πρωτοβουλία της εικαστικού κ. Μαρίας Λιανού και δικής μου, ως αρχιτέκτονα, κάτω από την συμβουλευτική σε θέματα έρευνας και μεθοδολογίας, βοήθεια του αρχιτέκτονα κ. Χριστάκη Σεργίδη, ερευνητή της αρχιτεκτονικής της Λεμεσού και πρώην διευθύνων της Πολεοδομίας και την αμέριστη βοήθεια - μεταξύ άλλων - του δημοσιογράφου και εκπαιδευτικού κ. Λούη Κυλώνη, με στόχο να καλύψει το κενό που υπάρχει στον χώρο της αστικής και αρχιτεκτονικής έρευνας. Ένα project που εντάχθηκε κάτω από την σκέπη μίας πλειάδας επιφανών διοργανωτών, υποστηρικτών και χορηγών όπως ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων, Δήμος Λεμεσού, Θέατρο Ριάλτο, Παγκύπριος Οργανισμός Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς, Πολεοδομία, Icomos, Λογοτέχνες Λεμεσού, το Εικαστικό Φυτώριο, Πολιτιστικές Υπηρεσίες Υπουργείου Παιδείας, κ.ά.. Στόχος του ήταν η διερεύνηση της αρχιτεκτονικής, ως μια αδιάλειπτη άσκηση στοχασμού της σχέσης χώρου-τόπου και της ύπαρξης του ανθρώπου μέσα σε αυτήν. Εστιάζει στην ανάλυση της σχέσης αυτής, μέσω της εμπειρίας και της συνείδησης, ως μιας αμφίδρομης διαδικασίας διαμόρφωσης του τόπου από το είναι, και του είναι από τον τόπο. Εμπερικλείει μια συλλογή από αποσπασματικά συμβάντα που συλλέχθηκαν μέσα από έρευνα και καταγράφτηκαν από τους συμμετέχοντες του εργαστηρίου και αποτελούν θετικές και αρνητικές ενέργειες, που μορφοποίησαν την πόλη της Λεμεσού.
Το βιβλίο, «Λεμεσός μετά την ανάπτυξη τι;» βραβεύτηκε με το παγκύπριο βραβείο γραφιστικής και στην συνέχεια εκπροσώπησε την Κύπρο στην Βαρκελώνη. Σήμερα πού μπορεί να βρει κανείς το βιβλίο; 
Άρτια σχεδιασμένο από τα χέρια της κ. Δέσποινας Καννάουρου, το βιβλίο, επάξια εκπροσώπησε την Κύπρο στο εξωτερικό. Τώρα πωλείται σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία σε Λεμεσό, Λευκωσία και Αθήνα, αλλά και μέσω του διαδικτύου.
Είχατε διοργανώσει αρκετές σημαντικές εκδηλώσεις κατά την περίοδο του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Αρχιτεκτονικής το 2016 και των Ευρωπαϊκών Ημερών Κληρονομιάς που συνέπεσε και με την κυκλοφορία του βιβλίου, υπάρχουν σχέδια επανάληψηςꓼ
Όντως, τώρα βρισκόμαστε στην φάση οργάνωσης ενός δεύτερου μεγάλου κύκλου εκδηλώσεων ο οποίος θα καταγραφεί και πάλι. Αυτή τη φορά, σκοπεύουμε να παρατηρήσουμε, να μελετήσουμε και να καταγράψουμε τα όσα συμβαίνουν το διάστημα αυτό στην οικοδόμηση των ψηλών κτιρίων στην Λεμεσό. Οι εκδηλώσεις για τα ευρήματα της έρευνας θα ανακοινωθούν σε μεταγενέστερο στάδιο. 
Πώς βλέπετε τον νέο οικοδομικό “διαγωνισμό” για το ποιος θα κτίσει τον ψηλότερο ουρανοξύστη της Κύπρου και πώς όλο αυτό επηρεάζει το περιβάλλον, την αισθητική και τον πολιτισμό μας; Επίσης τα κτίρια μας κτίζονται λαμβάνοντας υπόψη το ευρύτερο περιβάλλον, την λειτουργικότητα, την αισθητική και άλλα συναφή κριτήρια; υπόκεινται σε ελέγχους που να λαμβάνουν υπόψη όλα αυτά ή εναπόκειται στον κάθε developer, αρχιτέκτονα και εντολέα; 
Επίκαιρο, πολυδιάστατο και καυστικό το σκέλος των ερωτήσεων σου αυτών. Διαχρονικά λόγω συγκυριών η Κυπριακή Δημοκρατία, σχεδόν από τη γέννηση της και ιδίως από το 1974 και έπειτα, λειτουργεί υπό κράτος εκτάκτου ανάγκης. Λειτουργώντας πανικοβλημένοι συγκυριακά τρέχοντας πίσω από τα γεγονότα, δεν δίνουμε τον απαιτούμενο χρόνο να μελετήσουμε, να ρωτήσουμε και να μάθουμε εναλλακτικά μοντέλα, ως άσκηση επί χάρτου. Ενώ στο εξωτερικό ξοδεύονται δισεκατομμύρια σε δεξαμενές σκέψεων (think tanks) και επιστημονικές μελέτες. Στην Κύπρο, αυτό δεν υφίσταται. Το κληροδότημα που μας άφησαν οι Άγγλοι με το κτηματολόγιο και την πολεοδομία χρησιμοποιείται ανεξαρτήτως κυβέρνησης ως ψηφοθηρικό εργαλείο το οποίο συστέλλεται και διαστέλλεται ανάλογα με τα συμφέροντα. Έτσι, με πρόσχημα την επανεκκίνηση της οικονομίας μετά το κούρεμα του 2013 και ενώ η πολεοδομία εισηγήθηκε τοποθεσίες στις οποίες η χωροθέτηση ψηλών κτιρίων θα επιτρεπόταν, βρισκόμαστε στο παράλογο σημείο, που ο οποιοσδήποτε ιδιοκτήτης οικοπέδου δύο χιλιάδων τετραγωνικών και πολιτικής επιρροής να δικαιούται, να αιτείται και πολλές φορές να οικοδομεί κτίρια εκτός κλίμακας σε οποιοδήποτε ανεξαιρέτως τεμάχιο γης που του ανήκει. Ως φυσικό επακόλουθο των προαναφερόμενων καταστάσεων που διέπουν το καθεστώς μέσα στο οποίο ανεγείρονται τα ψηλά κτίρια, οι περιβαλλοντικές, οι κοινωνικές, οι οικονομικές, οι τουριστικές και προφανώς οι αρνητικές πολιτισμικές επιπτώσεις είναι μεγάλες, καθώς δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς αλλά αφήνονται στην τύχη. Προφανώς το χρονικό αλλά και οικονομοτεχνικό εύρος του project "Λεμεσός μετά την ανάπτυξη τι;" δεν επαρκεί για να απαντήσει διεξοδικά στα ερωτήματα αυτά. Μέσα όμως από τη συνεχιζόμενη επανάληψη στοχεύει στην ευαισθητοποίηση της κοινωνίας ούτως ώστε να αποβάλει το σύνδρομο της έκτακτης ή συγκυριακής ανάπτυξης. Μέσα από τους ουρανοξύστες λοιπόν πηγάζει το ένα σκέλος της αισιοδοξίας και της σιγουριάς που με διακατέχει όσον αφορά το δομημένο μας περιβάλλον. Για πρώτη φορά στα ιστορικά της χώρας μας, έχουν μαζευτεί τόσοι πολλοί επιστήμονες του είδους και για πρώτη φορά οι επενδυτές ξοδεύουν τόσο μεγάλο κεφάλαιο, με στόχο να παράγουν αρχιτεκτονική (έστω και αν το κεφάλαιο αυτό ξοδεύεται σε ένα λανθάνων δυναμικό ανάπτυξης). Από την άλλη, η αγάπη και η μαζική συμμετοχή που προσέλκυσε το project «Λεμεσός μετά την ανάπτυξη τι;» σε όλες του τις εκδηλώσεις και το ενδιαφέρον που επιδεικνύουν οργανισμοί, φορείς, πολιτιστικά σύνολα και εταιρείες, συμπληρώνει το παζλ αισιοδοξίας. Αυτή η αισιοδοξία είναι που μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε ακάθεκτοι, να προσφέρουμε στο σημείο που μας αναλογεί, με στόχο πάντα την επιτακτική ανάγκη, δημιουργίας αρχιτεκτονικής κουλτούρας και άρα ενός τρόπου ζωής.
Ο κ. Αλέξανδρος Χριστοφίνης, είναι Αρχιτέκτονας Μηχανικός του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου είναι Διευθύνων Σύμβουλος του δημιουργικού - αρχιτεκτονικού γραφείου μελετών ANBAU. Μέσα από το γραφείο και τις συνεργασίες του, έχει διακριθεί με βραβεία σε διαγωνισμούς, καθώς το εύρος της δουλειάς που αναλαμβάνει, πέρα από τις ανακαινίσεις, τις διακοσμήσεις και τα οικιστικά κτίρια, ξεπερνά τα τετριμμένα όρια και περιλαμβάνει έρευνα, σχεδιασμό, ακόμα και εκτέλεση για εικαστικές εγκαταστάσεις, σκηνογραφίες θεάτρου, κινηματογράφου και διαφημίσεων, σε μια σύνθετη διαδικασία αναζήτησης που στόχο έχει να αναδείξει την αλληλοδιείσδυση της τέχνης στην αρχιτεκτονική και αντίστροφα. Αρθρογραφεί, συμμετέχει σε επιστημονικά συνέδρια στην Κύπρο και το εξωτερικό. Το 2016 συνεπιμελήθηκε το project «Λεμεσός μετά την ανάπτυξη τιꓼ» και μόλις πρόσφατα την γκαλερί σύγχρονης τέχνης eins στην Λεμεσό.