Οδηγός ταξιδιού για τον Καλαμαρά στην Κύπρο

Χιουμοριστικές παρατηρήσεις ενός Ελληνο-άγγλου

Οι Άγγλοι λένε τους Γάλλους ‘Βατράχους’.
Οι Γάλλοι λένε τους Άγγλους ‘Ροσμπίφ’.
Οι Ελληνοκύπριοι ονομάζουν τον Έλληνα της Ελλάδος ‘Καλαμαρά’.

Λίγο καιρό μετά που μετακόμισα στην Κύπρο να ζήσω μόνιμα εδώ, μια γνωστή με σύστησε στον λογιστή Νικήτα Χαραλάμπους. «Ο Μπιλ είναι μισός Έλληνας. Μιλά  Ελληνικά», αλλά συνεχίσαμε στα αγγλικά να καταλαβαίνει και η φίλη μου. Σε κάποιο σημείο μου έδωσε την κάρτα του και είπα το όνομα που διάβαζα. «Α-α είσαι Καλαμαράς, όχι από την Κύπρο,» μου είπε. Εξήγησε – «Στα παλιά χρόνια οι πένες ήταν φτιαγμένες από καλάμι, και ο καλαμαράς ήταν ο μορφωμένος Έλληνας που ερχόταν από την Ελλάδα να συμπληρώσει τις διοικητικές θέσεις. Αρκετά ωραίο και τιμητικό παρατσούκλι».

Κάποτε στο παρελθόν που ζούσα στο Λονδίνο ήμουνα σε μία δημόσια συνεδρίαση και μια κοπέλα από την αίθουσα σήκωσε το χέρι της και είπε μερικά λόγια. Μετά την ρώτησα από πιο μέρος της Κύπρου ήταν. Ξαφνιάστηκε. Μου είπε καταλάβατε πως είμαι από την Κύπρο μόνο που με ακούσατε να μιλώ στα Αγγλικά. Η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν σχετικές διαφορές προφοράς. Οι ντόπιοι διακρίνουν την διαφορά προφοράς μεταξύ κατοίκων της επαρχίας Πάφου και κατοίκων Κοκκινοχωριών, την πλευρά του Νησιού που μένω εγώ. Εγώ δεν έχω ακούσει αρκετούς Παφίτες για να μπορώ να διακρίνω την διαφορά.

Σε γενικές γραμμές, οι Κύπριοι κρατούνε τα σύμφωνα λίγο περισσότερο από τους Έλληνες της Ελλάδος. Στην λέξη «πίτα» για παράδειγμα κρατούνε το ‘π’ και το ‘τ’ ένα τεμάχιο δευτερολέπτου περισσότερο. Στην Κύπρο κάποτε προσθέτουν γράμματα στις λέξεις και κάποτε τα αφαιρούν – ιδίως το ‘κ’ και το ‘μ’. Έτσι μία απλή φράση όπως «Τι κάνεις» μεταμορφώνεται στο «Τι κάμνεις;» ή ακόμα και στο «Τι κάμεις;». Προσθέτουμε ένα γράμμα – το ‘μ’, βγάζουμε ένα γράμμα – το ‘ν’. Να καταλάβουμε ότι το γράμμα που αφιερώνεται δεν είναι αναγκαστικά το γράμμα που έχει προσδεθεί.

Τους αρέσει και ν ’αλλάζουν την σειρά των λέξεων. Έτσι το «Δεν το θέλω» γίνεται «Εν θέλω το»,   Βγάλε ένα γράμμα (το ‘Δ’),  και βάλε το ‘το’ μετά το ‘θέλω’ αντί πριν.  Στο θέμα σειρά λέξεων η αιτιατική έχει τάση να πάει μετά το ρήμα όπως στα Αγγλικά αντί πριν όπως συνηθίζεται στην Ελλάδα. Έτσι θα πούνε «Αγαπώ σε» αντί «Σε αγαπώ» και το «Δεν μου αρέσει θα γίνει «Εν αρέσκει μου.» Αλήθεια είναι όλα πολύ απλά. Μόνο να θυμάσαι τις μικρές αλλαγίτσες.  

Α! Και το γένος κάποτε αλλάζει. «Ένα μπουκάλι κρασί» μπορεί να μεταμορφωθεί σε «Μίαν μπουκάλα κρασί.» «Μία» είναι το κανονικό θηλυκό του «ένα» αλλά το ‘ν’ είναι ένα από τα γράμματα που τους αρέσει να προσθέτουν στην Κύπρο – στο τέλος της λέξης σε ουσιαστικά σαν «το ταξίν» και σε ρήματα όπως «έλαβεν». Αυτά τα επιπλέον γράμματα κάποτε φέρνουν περίεργα αποτελέσματα. Η φράση «Τα όλα» (δηλαδή «τα πάντα») , για παράδειγμα αλλάζει στο «τα ούλα». Αν ακουστεί στην Ελλάδα θα νομίζει κάποιος ότι πρόκειται να μιλήσουμε για οδοντογιατρούς.

Το κάπα συχνά προφέρεται σαν το Αγγλικό ‘ch’ και το όχι σαν το Αγγλικό ‘sh’. Έτσι είναι συχνά και στην Κρήτη. Στο παρελθόν η Κρήτη είχε πολύ επαφή με την Κύπρο. Όχι όλοι. Αλλά πολλοί Κρητικοί λένε ‘che’ αντί ‘και’, και ‘sherry’ αντί ‘χέρι’.  Χρησιμοποιώ λατινικούς χαρακτήρες γιατί δεν έχουμε τρόπο να εξηγήσουμε την διαφορά με το Ελληνικό αλφάβητο.

Το περισσότερο λεξιλόγιο στην Κύπρο και στην Ελλάδα είναι το ίδιο, μιας που έχεις καταλάβει το θέμα των χαρακτήρων που προθέτονται ή αφαιρούνται.  Πάντος, ο «καλαμαράς» που έρχεται στην Κύπρο όπως και ο ξένος από άλλες χώρες, θα ευκολυνθεί αν μάθει μερικές λέξεις που χρησιμοποιούν μόνο οι Κύπριοι. Το ‘πιστεύκω’ αντί ‘πιστεύω’ και το ‘αρέσκει’ αντί ‘αρέσει’ θα το συνηθίσει γρήγορα, αλλά υπάρχουν και κάποιες λέξεις που μόνο εδώ τις χρησιμοποιούν.

Τα λέω στο τρίτο πρόσωπο σαν να ήταν μόνο τα Ελληνικά της σημερινής Ελλάδας τα σωστά Ελληνικά. Και όμως η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική. Υπάρχουν στους αρχαίους αιώνες κάπου εφτά Ελληνικοί διαλέκτοι. Στην εποχή του Χριστού αναπτύχθηκε μια κοινή γλώσσα. Αυτή η κοινή είναι η γλώσσα της Βίβλου και της λειτουργίας στην εκκλησία. 

Με τα χρόνια που πέρασαν όμως αναπτύχθηκε, αλλά τα Ελληνικά που μιλούνται σήμερα από τους Κύπριους είναι τα Ελληνικά που μοιάζουν περισσότερο στα Αρχαία Ελληνικά. Κρατούνε το ‘ουσι’ του τρίτου προσώπου πληθυντικού.  ‘Θέλουσι’ αντί το ‘θέλουν’ ή το ‘θένε’ της σημερινής Ελλάδας.

Οι Βρετανικές αρχές με την πολιτική τους «Μοίραζε και Βασίλευε» έχουν πείσει πολλούς πως οι Κύπριοι είναι διαφορετικός λαός από τους Έλληνες της Ελλάδας. Τονίζω πως σε ολόκληρη την Ελληνική Διασπορά – Ελλάδα, Κύπρος, Μικρά Ασία, Πόντος όλοι μας, και εκείνοι που για οικονομικούς λόγους αναγκάστηκαν να φύγουν μακριά σε χώρες όπως την Αμερική και την Αυστραλία, όλοι είμαστε Έλληνες. Όπως η Σπάρτη και η Αθήνα ήταν δύο πόλη-κράτη, έτσι κατά την άποψη των δυτικών δυνάμεων η Κύπρος και η Ελλάδα είναι δύο κράτη αλλά η ταυτότητα - ρίζα του νησιού είναι Ελληνική. Κοιτάξετε την γλώσσα σώματος ενός Έλληνα που λέγει «όχι». Ένας Άγγλος θα κουνήσει το κεφάλι του από το ένα πλάι στο άλλο πλάι. Ο Έλληνας θα σηκώσει το κεφάλι του προς τα πάνω. Θυμάμαι όταν ήμουνα παιδί και μελετούσα τα Αρχαία Ελληνικά στο σχολείο στην Αγγλία, σε μια μετάφραση που κάναμε φθάσαμε σε μια φράση κάτι σαν «Κούνησε το κεφάλι του προς τα πάνω.» Οι συμμαθητές μου διερωτήθηκαν τι είναι αυτό. Εγώ ήξερα αμέσως πως ο άνθρωπος έλεγε «Όχι».

Το «Λαλώ» δεν λέγεται πιά στην Ελλάδα. Αλλά είναι τα Ελληνικά της βίβλου. Ο Πόντιος Πιλάτος, πλένοντας τα χέρια του είπε «Είπα και ελάλησα και αμαρτίαν ουκ έχω». Στα Αρχαία η λέξη ‘ουκ’ ήταν το ‘δεν’/’όχι’. Μετά έγινε ούκι και από εκεί βγήκε το σημερινό ‘όχι’.

Λοιπόν η λέξη «λαλώ» είναι μια από τις λέξεις που πρέπει να προσθέσει ο «Καλαμαράς» στο λεξιλόγιο του. Εδώ κάποιες άλλες:Τα περισσότερα άρθρα που γράφω για το Cyprus Alive, τα γράφω έχοντας κυρίως υπόψη μου τον ξένο στο νου μου. Αυτό το άρθρο στον οποίο εξηγώ τις χιουμοριστικές παρατηρήσεις μου περί τις διαφορές γλώσσας μεταξύ στα Ελληνικά της Κύπρου και της Ελλάδας, είναι κυρίως γραμμένα για τον Έλληνα και της Ελλάδας και της Κύπρου.  Ελπίζω πάντως πως και ο ξένος θα βρει κάτι το ενδιαφέρον όταν το διαβάσει. Για τον ξένο που μαθαίνει τα Ελληνικά, συμβουλεύω να τα μάθει όπως τα λένε στην Ελλάδα διότι ο Κύπριος θα τον καταλάβει, αλλά οι πιο πολλοί στην Ελλάδα δεν θα καταλάβουν τα Κυπριακά.  Το αυτί χρειάζεται λίγο καιρό να συνηθίσει τις αλλαγές.