Βιβλιοθεραπεία: Η θεραπευτική Δύναμη ενός βιβλίου

Η αλληλεπίδραση ανάμεσα στον αναγνώστη και το κείμενο

Στην είσοδο της βιβλιοθήκης των Θηβών στην αρχαία Αίγυπτο, μια επιγραφή στα αρχαία ελληνικά έγραφε: «Ψυχής Ιατρείον».

Η Βιβλιοθεραπεία, είναι μια υπαρκτή τεχνική, που μάλιστα γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής και διαδεδομένη.

Πρόκειται για μία μέθοδο που εδραιώθηκε με το πέρασμα του χρόνου σε διαφορετικές επιστήμες και τέχνες και στοχεύει σε ένα πράγμα: να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε κάθε προσωπικό μας πρόβλημα, κάθε εσωτερική μας αγωνία που πολλές φορές μπλοκάρει την καθημερινότητά μας, και μας κάνει να νιώθουμε θλίψη, απαισιοδοξία και μοναξιά μέσα στις δυσκολίες μας.

Η δύναμη που έχει το βιβλίο να επηρεάζει τις αντιλήψεις, τις σκέψεις,  ακόμα και τις πράξεις των ανθρώπων και να βοηθάει στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους και στη διατήρηση της συναισθηματικής τους υγείας, έχει αναγνωριστεί επιστημονικά και αξιοποιείται συστηματικά στο πλαίσιο της Βιβλιοθεραπείας.

Συνοπτικά η Βιβλιοθεραπεία, είναι η συνειδητή και εσκεμμένη χρήση του βιβλίου με στόχο τη διατήρηση, τη βελτίωση ή/και την αποκατάσταση της ψυχικής υγείας. Πρόκειται για μια διαδικασία δυναμικής αλληλεπίδρασης ανάμεσα στην προσωπικότητα του αναγνώστη και στο κείμενο, υπό την καθοδήγηση ενός ειδικά εκπαιδευμένου ατόμου (facilitator).

Η ιδέα δεν είναι καινούρια. Επιγραφές σαν κι αυτή των αρχαίων Θηβών συναντάμε τόσο στη χώρα μας, στη μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, όσο και στο εξωτερικό, στην Ελβετία, στην Stifftsbibliothek, στο St. Gallen.

Στην Ιστορία της Ανάγνωσης, του Α. Manguel, αναφέρεται η χρήση των βιβλίων ως φυλαχτών έχοντας τη μαγική δύναμη να αλλάζουν τη ζωή κάποιου.

Την εποχή που τα βιβλία δεν ήταν διαδεδομένα και οι αναγνώστες μετριόνταν στα δάχτυλα, η βιβλιοθεραπεία λειτουργούσε με την αφήγηση, από στόμα σε στόμα. Στην περίπτωση αυτή ο καλός αφηγητής ήταν και ο μεγάλος θεραπευτής, ο σοφός που θεράπευε με λέξεις.

Είναι γνωστό ότι μύθους και παραβολές χρησιμοποιούσαν όλοι σχεδόν οι μεγάλοι πνευματικοί δάσκαλοι, όπως ο Χριστός και ο Βούδας,οι οποίοι θεράπευαν τα πάθη και άλλαζαν τη ζωή των ανθρώπων με συμβολικές ιστορίες.
Αν και οι θεραπευτικές ιδιότητες της επίδρασης των μύθων και της ανάγνωσης ιστοριών ήταν διαδεδομένες από τα αρχαία χρόνια, εντούτοις έπρεπε να συστηματοποιηθεί η ιδέα αυτή και να αποδοθεί ως όρος μόλις στις αρχές του 20ού αιώνα από τον Samuel Crothers, ο οποίος περιέγραψε την επίδραση της ανάγνωσης βιβλίων στην αλλαγή της ανθρώπινης συμπεριφοράς και απέδειξε την αξία της χρήσης των βιβλίων από ασθενείς, οι οποίοι είχαν ανάγκη να κατανοήσουν τα προβλήματά τους.

Η επίδραση αυτή μελετήθηκε ουσιαστικά στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου διαπιστώθηκε ότι στρατιώτες και άλλα θύματα πολέμου που νοσηλεύονταν, έδειχναν να τα πηγαίνουν καλύτερα με το πρόβλημα της υγείας τους όταν ήταν συστηματικοί αναγνώστες ιστοριών με ήρωες που τα παθήματά τους έμοιαζαν με τα δικά τους, ειδικά αν στο τέλος τα έβγαζαν πέρα. Έτσι, στις αρχές του 1920, βιβλιοθηκάριοι άρχισαν να προσφέρουν στο αναγνωστικό κοινό βιβλία ειδικά για τις θεραπευτικές τους χρήσεις. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα, που κάποιοι δεν γνώριζαν ανάγνωση, γίνονταν δημόσιες αναγνώσεις, που αποδείχτηκε ότι λειτουργούσαν εξίσου θεραπευτικά για τους ακροατές.
Όλοι μας κάποια στιγμή νιώσαμε τη δύναμη και την επίδραση ενός βιβλίου σε μας και να μας υποκινεί θετικά να αλλάξουμε το τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και προσεγγίζουμε την πραγματικότητα.

Πολλές είναι οι φορές που τελειώνοντας την ανάγνωση ενός βιβλίου, τα συναισθήματα μας ήταν ανάμεικτα, ταυτιστήκαμε με τους ήρωες, την πλοκή της υπόθεσης και μέσα από την όλη την πλοκή της ιστορίας κατανοήσαμε καλύτερα το τι συμβαίνει στον εαυτό μας και στη ζωή μας.

Παράλληλα, η ανακάλυψη και η συνειδητοποίηση ότι και άλλοι έχουν βρεθεί σε παρόμοιες καταστάσεις και έχουν νιώσει ακριβώς όπως εμείς, μας βοηθάει να υπερβούμε την αίσθηση της μοναξιάς μας και να νιώσουμε μέλη της μεγάλης ανθρώπινης κοινότητας.

Η Βιβλιοθεραπεία υπηρετεί την ανάγκη μας να βλέπουμε ότι η ζωή δεν είναι μονόδρομος, ότι υπάρχουν επιλογές και λύσεις, φτάνει να τις αναζητήσουμε και να τις τολμήσουμε, για να αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο που βλέπουμε τη ζωή μας, αλλά και την ίδια μας τη ζωή. Γιατί είναι σαφώς στο χέρι μας να αλλάζουμε τη ζωή μας προς το καλύτερο με εναλλακτικές προσεγγίσεις, όπως αυτή της δημιουργικής γραφής και της ανάγνωσης βιβλίων. Πρακτικά, όμως, πώς ξεκινάει κανείς;

Ζωτικής Σημασίας Το Κατάλληλο Βιβλίο
Χρειαζόμαστε μία υπόθεση, μία πλοκή.Το πρώτο, λοιπόν, που πρέπει να κοιτάξει κανείς σε ένα βιβλίο, από την οπτική της βιβλιοθεραπευτικής διαδικασίας, είναι να του μιλάει η υπόθεση, τα επεισόδια, οι ήρωες.

Διαβάστε προσεκτικά το οπισθόφυλλο. Το εξώφυλλο του βιβλίου είναι απλώς η εμφάνιση. Καμιά φορά μας παραπλανεί.

Σημαντικό η σωστή επιλογή του κατάλληλου βιβλίου ανάλογα της ψυχολογικής διάθεσης μας. Όταν είμαστε σε μια δύσκολη φάση και ζητάμε χέρι βοηθείας από ένα βιβλίο, αυτό που έχει σημασία είναι η θετική αντιμετώπιση του προβλήματος, όπως ένα μικρό παιδί που χρειάζεται τη διαβεβαίωση, «και έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα».

Πηγή: https://enallaktikidrasi.com/