El Sistema Cyprus:

Το πρόγραμμα μουσικής εκπαίδευσης από τη Βενεζουέλα στην Κύπρο

Το 1975 σε ένα υπόγειο γκαράζ στο Καράκας της Βενεζουέλας, ο 36χρονος τότε μουσικός Jose Antonio Abreu ξεκίνησε να προσφέρει δωρεάν μαθήματα κλασικής μουσικής σε 11 παιδιά που ζούσαν στις παραγκουπόλεις, κάνοντάς τα μέλη μιας συμφωνικής ορχήστρας. Τα έντεκα παιδιά έγιναν 900.000 με 440 ορχήστρες και 230 χορωδίες σε όλη τη χώρα. Το όραμά του έγινε γνωστό ως El Sistema. Σήμερα υπάρχουν πάνω από 150 προγράμματα εμπνευσμένα από το El Sistema σε 75 χώρες σε όλες τις ηπείρους, με τη συμμετοχή περισσότερων από 1,5 εκατ. παιδιών.

Το Sistema Cyprus είναι ένα μουσικό-κοινωνικό πρόγραμμα που έχει ως στόχο να προσφέρει δωρεάν μουσική παιδεία σε παιδιά και νέους με χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό και εκπαιδευτικό υπόβαθρο μέσα από τη δημιουργία Ορχηστρών και Χορωδιών. Το πρόγραμμα βρήκε τον δρόμο του και στην Κύπρο, με προγραμματισμένη αρχή τον Σεπτέμβρη του 2018 στην περιοχή του σχολείου Φανερωμένης στη Λευκωσία, με την πρωτοβουλία τριών νεαρών Κύπριων και λειτουργεί σε τρεις πυρήνες (Nucleos) εμπλέκοντας παιδιά και νέους από 15 διαφορετικές χώρες(Κύπρος, Ελλάδα, Ινδία, Αφρική, Συρία, Ρουμανία, Πολωνία, Ρωσία, Γεωργία, Βουλγαρία, Αλβανία, Φιλιππίνες, Μπαγκλαντές, Πακιστάν και Ινδονησία). Η ιδρυτική ομάδα αποτελείτο από την Νικολέττα Πολυδώρου, εκπαιδευτικός μουσικός, τον Πέτρο Στυλιανού, μαέστρος και την Μύρια Καλλή, υπεύθυνη επικοινωνίας. Στην ομάδα αργότερα προστέθηκε και ο Μάριος Αντωνίου, υπεύθυνος ανάπτυξης προγραμμάτων.

Οι στόχοι του προγράμματος είναι η προώθηση της υγιούς ανάπτυξης παιδιών και νέων μέσα από την μουσική, η οικοδόμηση υγιέστερων κοινοτήτων επενδύοντας στη θετική ανάπτυξη των παιδιών μέσω της μουσικής και η ανάπτυξη των παιδιών ως μουσικοί πρεσβευτές της ειρήνης, της ελπίδας και της κατανόησης ανθρώπων διαφορετικών πολιτισμών, υποβάθρων και πεποιθήσεων. Καθώς επίσης και η προώθηση του σεβασμού και η αναγνώριση ευάλωτων ομάδων από την κοινωνία.

Στο πρόγραμμα του Sistema Cyprus λαμβάνουν πλέον μέρος 200 παιδιά, μια σημαντική αριθμητική άνοδος από τον Σεπτέμβριο του 2018, όταν το πρόγραμμα ξεκίνησε με 75 παιδιά.

1.  Faneromeni Nucleo 

Στο Nucleo της Φανερωμένης στη Λευκωσία συμμετέχουν 100 παιδιά και νέοι με μεταναστευτική βιογραφία, Ρομά, πρόσφυγες και Κύπριοι με εξαιρετικά χαμηλό κοινωνικό-οικονομικό υπόβαθρο. Συμμετέχουν στην Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία. Τα μαθήματα γίνονται στην αίθουσα Ειρήνη που παραχωρήθηκε από τον Δήμο Λευκωσίας στην οδό Λήδρας και στο Πολυδύναμο Δημοτικό Κέντρο Λευκωσίας

       2. Larnaca Nucleo 

Στο Nucleo της Λάρνακας συμμετέχουν 20 παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία, πρόσφυγες και Κύπριοι με εξαιρετικά χαμηλό κοινωνικό-οικονομικό και εκπαιδευτικό υπόβαθρο. Συμμετέχουν στην ομάδα Κρουστών υπό την καθοδήγηση της 19χρονης Εύας Νικολαΐδου. Τα μαθήματα γίνονται στο Ίδρυμα Πολιτιστικής Δημιουργίας για Παιδιά και Νέους 

      3. Στέγες Ασυνόδευτων Ανηλίκων Προσφύγων 

Το Sistema Cyprus δραστηριοποιείται σε 3 στέγες σε Λευκωσία και Λάρνακα όπου συμμετέχουν 80 Ασυνόδευτοι Ανήλικοι Πρόσφυγες 14-17 ετών από Συρία και Αφρική. Συμμετέχουν στο Community Music workshops. 

Όπως και στις υπόλοιπες χώρες, έτσι και στην Κύπρο λειτουργεί βάση των μεθόδων που ξεκίνησαν από τη Βενεζουέλα. Το παιδί δεν μαθαίνει νότες, αλλά ξεκινά με τον ήχο. Αργότερα εντάσσεται η θεωρία με τις παρτιτούρες που έχει μάθει ακουστικά. Ο Οργανισμός Sistema Cyprus συστήθηκε για πρώτη φορά στο κοινό της Κύπρου με μια συναυλία σε συνεργασία με την Cyprus Chamber Orchestra. Η συναυλία, με τίτλο “Through Music we Become”, υπό τη διεύθυνση του Βενεζουελάνου Μαέστρου Gerardo Estrada Martinez, πραγματοποιήθηκε το Φεβρουαρίου 2018, στο Κινηματοθέατρο Παλλάς και τελούσε υπό την αιγίδα του Δημάρχου Λευκωσίας κ. Κωνσταντίνου Γιωρκάτζη . Επίτιμοι καλεσμένοι ήταν παιδιά και γονείς από το Δημοτικό και το Γυμνάσιο της Φανερωμένης που είχαν την ευκαιρία να έρθουν σε πρώτη επαφή με μια συμφωνική ορχήστρα. Η συναυλία ολοκληρώθηκε με τα παιδιά της Φανερωμένης να ανεβαίνουν στη σκηνή και να παρουσιάζουν ένα body percussion με την ορχήστρα να τους συνοδεύει. Αυτή ήταν και η στιγμή που θα μείνει σε όλους τους αξέχαστη. Έπειτα ακολούθησαν κι άλλες συναυλίες.

Η ομάδα του Sistema Cyprus-Larnaca Nucleo παρουσιάστηκε για πρώτη φορά μπροστά σε κοινό, μετά από μόνο ένα μήνα εργαστηρίων, στο Larnaca International Food Festival. Ο διοργανωτή του Φεστιβάλ, Ανδρέα Τταουξιή, για την πρόσφερε δωρεά από τα έσοδα του Φεστιβάλ για αγορά μουσικών οργάνων για την ομάδα. Έπειτα ακολούθησαν κι άλλες συναυλίες.

Επιπλέον, το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας (UNIC) και το Sistema Cyprus ανακοινώσαν την επίσημη έναρξη της συνεργασίας τους μέσω της υπογραφής Σύμφωνου Συνεργασίας. Η συνεργασία στοχεύει στην ανταλλαγή και συνεργασία σε τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος για την ενίσχυση των αναπτυξιακών προσπαθειών τους. Μέσω αυτής της συνεργασίας, οι φοιτητές του UNIC θα έχουν πρόσβαση σε ευκαιρίες μαθητείας και πρακτικής άσκησης στη μουσική εκπαίδευση, επικοινωνία, marketing, μέσα ενημέρωσης, διοίκηση και διαχείριση έργων στο Sistema Cyprus. Οι φοιτητές του UNIC θα έχουν επίσης ευκαιρίες για τη διεξαγωγή έρευνας και για την ολοκλήρωση πρακτικής παρακολούθησης και άσκησης σε τομείς όπως η ψυχολογία και η κοινωνική εργασία.

Αξιοσημείωτο δε, ότι το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας θα είναι σε θέση να προσφέρει υποτροφίες σε μαθητές του Sistema Cyprus στα ακαδημαϊκά προγράμματα του Πανεπιστημίου. Η προσφορά του Πανεπιστημίου Λευκωσίας έχει ήδη ξεκινήσει αφού από την τρέχουσα ακαδημαϊκή χρονιά έχει προσφέρει υποτροφία στο Τμήμα Μουσικής σε μια μαθήτρια του Sistema Cyprus κάνοντας το όνειρο της για μια ευκαιρία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση πραγματικότητα. Ως στόχο έχει το σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων για επαγγελματική ανάπτυξη μέσω εκπαιδευτικών σεμιναρίων, διαδραστικών εργαστηρίων και ερευνητικών προγραμμάτων που θα ωφελήσουν τους μαθητές των δύο οργανισμών. 

Η δράση του προγράμματος όμως δεν σταματά εδώ. Δημιούργησε την δική του Χορωδία τον Οκτώβριο του 2019. Η νεοσύστατη χορωδία περιλαμβάνει 40 παιδιά από την περιοχή της Φανερωμένης και άλλων σχολείων της Λευκωσίας υπό την διεύθυνση της μαέστρου Λουκίας Λαζάρου. Το ρεπερτόριο ποικίλει και εμπεριέχει μελωδίες τσιγγάνικες, αραβικές, τραγούδια από χώρες όπως Ζάμπια και Κούβα, όπως και μελωδίες επηρεασμένες από την Τζαζ μουσική.  

Τα παιδιά του Sistema Cyprus μαζί με την Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου έδωσαν μια διπλή συναυλία στο Δημοτικό Θέατρο Στροβόλου τον Μάρτιο του 2019. Φιλοξενούμενος μαέστρος της εκδήλωσης ήταν ο Gerardo Estrada Martinez που παρέσυρε κοινό και μουσικούς στον ρυθμό του. Την παράσταση έκλεψαν τα παιδιά του Sistema Cyprus τα οποία εισέπραξαν το πιο ζεστό χειροκρότημα του κοινού, με το που έκαναν την εμφάνισή τους στη σκηνή. Με το τέλος των παραστάσεων, δέχτηκαν επίσης την απόλυτη αποθέωση από τους θεατές, που τους χάρισαν ένα τεταμένο δυνατό χειροκρότημα. Ακολούθησαν κι άλλες συναυλίες με τα παιδιά να δίνουν τον καλύτερο τους εαυτό.

Επιπλέον έχουν γίνει σεμινάρια, τα οποία πραγματοποιήθηκαν με μεγάλη επιτυχία και είχαν μεγάλη απήχηση. Το Νοέμβριο του 2019 κάτω από την έμπειρη καθοδήγηση του Juan Carlos Maggiorani, βιολιστή από την Βενεζουέλα και καλλιτεχνικού διευθυντή της Orguestra Geracao, πραγματοποιήθηκε το σεμινάριο «Young Music Leaders Skills Development». Τα παιδιά του προγράμματος, είχαν την δυνατότητα συμμετοχής σε πολλά φεστιβάλ και προγράμματα.

Από τον Ιούλιο του 2018 το Sistema Cyprus επιλέχτηκε ως ένα από τα 31 προγράμματα που πήραν χρηματοδότηση από το έργο Courageous Citizens του European Cultural Foundation. Το πρότζεκτ με τίτλο Integration Sounds εκπαιδεύει ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες ηλικίας 15-18 ετών για να πραγματοποιούν μουσικά εργαστήρια σε περιθωριοποιημένα παιδιά μετανάστες και πρόσφυγες στη Λευκωσία ηλικίας 10-15 ετών. Τα εργαστήρια πραγματοποιούνται 1 φορά την εβδομάδα. Το πρόγραμμα τρέχει σε συνεργασία με το Hope for Children CRC Policy Centre.

Τίποτα από όλα αυτά όμως δεν θα ήταν εφικτά αν δεν είχαν και τη στήριξη από διάφορους οργανισμούς. Ο Δήμος Λευκωσίας και το Πολυδύναμο Δημοτικό Κέντρο Λευκωσίας στήριξαν από την αρχή τις προσπάθειες τους παραχωρώντας τους την Αίθουσα Ειρήνη στο τέρμα Λήδρας καθώς και οικονομική βοήθεια σε πολλές περιπτώσεις εντάσσοντας τους στα προγράμματα που υλοποιεί το Πολυδύναμο Δημοτικό Κέντρο Λευκωσίας.

Το Ίδρυμα ‘Yianis Christodoulou Foundation’ συνέβαλε στη δημιουργία του SISTEMA CYPRUS επιχορηγώντας την αγορά μουσικών οργάνων τα οποία θα αξιοποιηθούν για την ορχήστρα των παιδιών. Συγκεκριμένα το Ίδρυμα προέβηκε στην αγορά 18 εγχόρδων οργάνων (8 βιόλες, 5 βιολοντσέλα and 5 κόντρα μπάσα).

Ο Οργανισμός Association Femmes d'Europe - Γυναίκες της Ευρώπης στήριξαν το πρόγραμμα με την αγορά κρουστών οργάνων τον Σεπτέμβριο του 2019 και συγκεκριμένα τα εξής: Adams Concert Bass Drum, Zildjian 18” Suspended Cymbal και Sabian Concert Band Cymbals. Η προσφορά τους στηρίζει την 10μελή ομάδα κρουστών της ορχήστρας του Sistema Cyprus προσφέροντας τους ποιοτικά και επαγγελματικά μουσικά όργανα. 
Η Αγγλική Σχολή – English School στη Λευκωσία δώρισε 11 βιολιά στο Sistema Cyprus και βοήθησε να ενταχθούν 11 νέα παιδιά στην ορχήστρα του Sistema Cyprus.

Με την στήριξη του UNHCR, εντάχθηκαν 60 πρόσφυγες σε όλα τα προγράμματα του Sistema Cyprus σε Λευκωσία και Λάρνακα. 

Από τον Μάρτιο μέχρι και τον Νοέμβριο του 2019 φιλοξενηθήκαμε στο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Κύπρου μέχρι να επιδιορθωθεί η αίθουσα Ειρήνη.

Ο συμβουλευτικός οίκος Grant Thornton Κύπρου και το υγιεινό ταχυφαγείο Get Fresh, κάθε Τετάρτη, παρέχουν δωρεάν υγιεινό κολατσιό και φρούτο στα παιδιά που λαμβάνουν μέρος στη γενική πρόβα του Sistema Cyprus στη Λευκωσία
Παράλληλα, στη Λάρνακα, η υπεραγορά MAS Tremetousiotis Supermarket προσφέρει κολατσιό στα παιδιά του Πυρήνα Λάρνακας. Με την συμβολή αυτή, η Υπεραγορά στηρίζει το κοινωνικό έργο του προγράμματος.

Τα αποτελέσματα στην ψυχοσύνθεση των παιδιών είναι ήδη εμφανή. Νιώθουν ότι ανήκουν κάπου, ανακαλύπτουν δυνατότητες που δεν φαντάστηκαν ότι διαθέτουν, ενώ οι γονείς είναι περήφανοι για τα παιδιά τους και παράλληλα νιώθουν ότι απέκτησαν ένα κανάλι επικοινωνίας με την κοινωνία. Τα παιδιά αποκτούν αυτοεκτίμηση και την αίσθηση ότι είναι ενταγμένα στην κοινωνία, δεν είναι μόνο άτομα, αλλά ένα μουσικό σχήμα. Και αυτό μεταφράζεται σε όφελος για τους γύρω του, για τις κοινότητες. Το έργο του El Sistema Cyprus είναι πολύτιμο.