Από την νέα τάση στα σκουπίδια

Το κόστος της γρήγορης μόδας για τον πλανήτη

Ο όρος ‘fast fashion’ χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα φθηνά και μοντέρνα ρούχα που μετακινούνται με ιλιγγιώδη ταχύτητα από την πασαρέλα και την κουλτούρα των νέων τάσεων σε αλυσίδες καταστημάτων, τα οποία καλύπτουν τις καταναλωτικές ανάγκες στο απόγειο της δημοτικότητάς τους.  Αποτελεί πλέον μία ‘μάστιγα’ καθώς βασίζεται στην ανάγκη του αγοραστή να παραμείνει επίκαιρος και να αποκτήσει μία εικόνα ανάλογη αυτών που προωθούν τα social media. 

Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν η Zara έφτασε στη Νέα Υόρκη. Η ‘fast fashion’ επινοήθηκε από τους New York Times για να περιγράψει την αποστολή της Zara να χρειάζεται μόνο 15 ημέρες για να φτάσει ένα ρούχο από το στάδιο του σχεδιασμού στα καταστήματα. Φτάνοντας στο παρόν οι εταιρείες πλέον παράγουν σχεδόν διπλάσιο αριθμό ρούχων συγκριτικά με τη περίοδο πριν το 2000 και η συνολική αύξηση της ζήτησης παραγωγής ενδυμάτων εκτιμάται ότι είναι 2% ετησίως. Η αυξανόμενη κατανάλωση και αποδοτικότητα στην παραγωγή προϊόντων μόδας οδήγησε σε χαμηλή τιμή πώλησής τους.

Το φαινόμενο της γρήγορης μόδας, έχει μεγάλο ρόλο στο τοξικό σύστημα της υπερπαραγωγής και υπερκατανάλωσης καθώς οι καταναλωτές καταφεύγουν στην αγορά όλο και περισσότερων αγαθών σε προσιτές τιμές που στην πραγματικότητα δεν έχουν ανάγκη. Ο υπερκαταναλωτισμός αποτελεί απειλή για την υγεία τόσο ανθρώπων όσο και ζώων καθώς υπάρχει μεγάλη μόλυνση του περιβάλλον εξαιτίας της μαζικής παραγωγής καθιστώντας την μόδα ως έναν από τους μεγαλύτερους ρυπαντές στον κόσμο.

Σύμφωνα με το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), η βιομηχανία μόδας είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος καταναλωτής νερού και ευθύνεται για περίπου 10% των παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα, περισσότερο από όλες τις διεθνείς πτήσεις και τη ναυτιλία μαζί. Για ένα τζιν παντελόνι απαιτούνται σχεδόν 9 τόνοι νερού. Από το βαμβάκι που μεγαλώνει σε ένα χωράφι, μέχρι τη βαφή που χρειάζεται για να τελειοποιηθεί, η διαδικασία απαιτεί συνολικά εκατομμύρια τόνους νερό, το οποίο χρειάζεται ειδικές διαδικασίες καθαρισμού για να μη ρυπάνει κι άλλο το περιβάλλον. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το νερό που είναι γεμάτο με τοξικές βαφές απλώς καταλήγει κάπου στον υδροφόρο ορίζοντα. Για τη δημιουργία του απαιτείται επίσης η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ για τη μεταφορά του χρειάζονται καύσιμα. Κατά συνέπεια, όσο περισσότερα ρούχα και άλλα αντικείμενα δημιουργεί η βιομηχανία της fast fashion, τόσο περισσότερο επιβαρύνει το περιβάλλον. 

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, η περιβαλλοντική κρίση του πλανήτη έχει τρεις βασικές πτυχές: το κλίμα, τη φύση και τη ρύπανση. Ο διεθνής οργανισμός έχει δημιουργήσει εδώ και χρόνια ένα ειδικό Πρόγραμμα για το Περιβάλλον (UNEP), με σκοπό το zero waste και τη βιωσιμότητα στο χώρο της μόδας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι ο μέσος κάτοικος του πλανήτη αγοράζει σήμερα 60% περισσότερα ρούχα σε σχέση με παλιότερα. 

Οι επιπτώσεις της Fast Fashion στο περιβάλλον και την κοινωνία
    • Νερό: Εξάντληση μη ανανεώσιμων πηγών, εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου και χρήση τεράστιων ποσοτήτων νερού και ενέργειας. Η βιομηχανία της μόδας είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος καταναλωτής νερού στη βιομηχανία.
    • Μικροΐνες: Γίνεται χρήση συνθετικών ινών όπως πολυεστέρα, νάιλον και ακρυλικό που χρειάζονται εκατοντάδες χρόνια για να βιοαποικοδομηθούν. Υπολογίζεται ότι το 35% όλων των μικροπλαστικών στον ωκεανό προέρχονται από το πλύσιμο συνθετικών υφασμάτων όπως ο πολυεστέρας.
    • Ενέργεια: Η παραγωγή της μετατροπής πλαστικών ινών σε υφάσματα απαιτεί μεγάλη κατανάλωση ενέργειας και μεγάλες ποσότητες πετρελαίου και εκλύει πτητικά σωματίδια και οξέα όπως το υδροχλώριο. Επιπλέον, το βαμβάκι, το οποίο υπάρχει σε μεγάλη ποσότητα προϊόντων fast fashion, δεν είναι περιβαλλοντικά φιλικό αφού τα εντομοκτόνα και χρήση τοξικών χημικών ουσιών που θεωρούνται απαραίτητα για την ανάπτυξη του βαμβακιού ενέχουν κινδύνους για την υγεία των αγροτών.
    • Εργασιακή εκμετάλλευση: Κυρίως στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, σύμφωνα με έρευνες, το 80% των ενδυμάτων κατασκευάζεται από νεαρές γυναίκες 18-24 ετών. Οι εργάτες δουλεύουν σε επικίνδυνα περιβάλλοντα, με χαμηλούς μισθούς και χωρίς τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και με σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχολογική και σωματική τους υγεία. Επίσης, έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα καταναγκαστικής και παιδικής εργασίας στη βιομηχανία της μόδας στην Αργεντινή, το Μπαγκλαντές, τη Βραζιλία, την Κίνα , Ινδία, Ινδονησία, Φιλιππίνες, Τουρκία, Βιετνάμ και άλλες. 

    • Καταναλωτική μανία: Η ταχύτητα με την οποία παράγονται και πωλούνται τα ρούχα, είναι ανάλογη των ρούχων που απορρίπτονται, πλέον συντομότερα, από τους καταναλωτές, δημιουργώντας ένα τεράστιο όγκο από απόβλητα. Με αυτόν τον τρόπο, ενθαρρύνεται μια κουλτούρα «πετάγματος» και μια συνεχής αίσθηση ανάγκης και κατανάλωσης.
      
Όσο η βιομηχανία της fast fashion δεν αυτορρυθμίζεται ή γενικότερα δεν περιορίζεται αποτελεσματικά τόσο η δική μας καταναλωτική ευθύνη θα μεγαλώνει ώστε να επιλέγουμε όσο γίνεται περισσότερο βιώσιμες λύσεις. Γνωρίζοντας τις συνέπειες της fast fashion κουλτούρας, καλό είναι να ξανασκεφτούμε τι αγοράζουμε και, κυρίως, πόσο συχνά αγοράζουμε και από πού.