Τα καλοκαίρια που σημάδεψαν ανεξίτηλα την Κύπρο

…Κι όμως, σε αυτό νησί όλες οι τραγωδίες, οι ανθρωπογενείς και μη καταστροφές, συμβαίνουν... καλοκαίρι.

«Καλοκαίρι» θα πει καλός καιρός, μια εποχή του χρόνου, η οποία είναι συνυφασμένη με την ξεγνοιασιά και την ανεμελιά…Κι όμως, σε αυτό νησί όλες οι τραγωδίες, οι ανθρωπογενείς και μη καταστροφές, συμβαίνουν... καλοκαίρι.

Καλοκαίρι του 1974. Ένα καλοκαίρι, που έμελλε να σημαδέψει τον τόπο και τις ψυχές μας για πάντα, αφού την τραγική εμφύλια περίοδο διαδέχθηκε η «κάθοδος των βαρβάρων». Τι κι αν έστελλε ο Ονήσιλος για δέκα χρόνια τις «μέλισσες» από τα βάθη της ιστορίας «ψόφισαν όλες πάνω στο παχύ μας δέρμα». Mε αυτό τον τρόπο αποτυπώνονται γλαφυρά στο ποίημα του Παντελή Μηχανικού οι μακροχρόνιοι κακοί οιωνοί, που δεν λάβαμε υπόψη… Έκτοτε τίποτα πλέον δεν είναι το ίδιο, αφού ο τόπος μας παραμένει ημικατεχόμενος για σχεδόν μισό αιώνα.

Την τραγωδία του καλοκαιριού του 1974 ακολούθησαν κι άλλες «μαύρες στιγμές», κι άλλα καλοκαίρια σημαδεμένα με γεγονότα που προκαλούν πόνο, θλίψη, ερωτηματικά, μα και ευθύνες, που δεν αποδόθηκαν ποτέ, αφού την ατιμωρησία του πραξικοπήματος, ακολούθησαν κι άλλα ατιμώρητα εγκλήματα...

Με τη μνήμη να είναι ο καλύτερος οδηγός για το αύριο, ας ρίξουμε μια ματιά στα καλοκαίρια, που άφησαν ανεξίτηλες «χαρακιές» στον τόπο μας τον τελευταίο μισό αιώνα.

Καλοκαίρι 1974: Πραξικόπημα και Τουρκική εισβολή

Το καλοκαίρι του 1974, η Τουρκία βρήκε την αφορμή που έψαχνε για δέκα και πλέον χρόνια, προκειμένου να επιβάλει τα διχοτομικά της σχέδια σε βάρος της Κύπρου, μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974, που διενήργησε η στρατιωτική χούντα των Αθηνών κατά της εκλεγμένης κυβέρνησης του Προέδρου Μακαρίου. Στις 20 Ιουλίου 1974, η Τουρκία εισέβαλε στρατιωτικά στην Κύπρο, παραβιάζοντας κάθε κανόνα της διεθνούς νομιμότητας, περιλαμβανομένου του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Την πρώτη φάση της παράνομης τουρκικής εισβολής ακολούθησε η δεύτερη φάση, στις 14 Αυγούστου, κατά την οποία καταλήφθηκε η πόλη της Αμμοχώστου.

 Η Τουρκία έθεσε υπό παράνομη στρατιωτική κατοχή πέραν του 36% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο και κατέχει μέχρι σήμερα, ενώ ως απόρροια της τουρκικής στρατιωτικής εισβολής και κατοχής, 162.000 Ελληνοκύπριοι εκτοπίστηκαν και έγιναν πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα, οι οποίοι μέχρι και σήμερα εμποδίζονται από τις κατοχικές Αρχές να επιστρέψουν στα σπίτια και στις περιουσίες τους. Παράλληλα, η Τουρκία εφάρμοσε από το 1974 συστηματική πολιτική εποικισμού του κατεχομένου τμήματος, με στόχο την  αλλαγή του δημογραφικού χαρακτήρα και αλλοίωση της πληθυσμιακής ισορροπίας στο νησί. Τραγική συνέπεια της τουρκικής εισβολής είναι και οι αγνοούμενοι, πρόσωπα που στη συντριπτική πλειοψηφία τους θεάθηκαν για τελευταία φορά εν ζωή στα χέρια του τουρκικού στρατού ή των παραστρατιωτικών ομάδων, που ενεργούσαν υπό τις οδηγίες και την ευθύνη των τουρκικών δυνάμεων κατοχής.

Οι ειρηνευτικές συνομιλίες, που πραγματοποιούνται εδώ και δεκαετίες υπό τη αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, δεν έχουν επιφέρει μέχρι και σήμερα αίσιο αποτέλεσμα, με τη Τουρκία να εδραιώνει την κατοχή στα βόρεια εδάφη του νησιού, προς παραβίαση της διεθνούς νομιμότητας.

Καλοκαίρι 1996: Δολοφονία Τάσου Ισαάκ και Σολωμού Σολωμού

Η τουρκική θηριωδία εκδηλώθηκε ξανά 22 χρόνια αργότερα, μέσα από τα τραγικά γεγονότα της δολοφονίας του Τάσου Ισαάκ και Σολωμού Σολωμού τον Αύγουστο 1996 στην Πράσινη Γραμμή στην περιοχή της Δερύνειας.

Τα γεγονότα προκάλεσαν συγκλονισμό στο πανελλήνιο, αφού ο 24χρονος τότε Τάσος Ισάακ ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου από Τούρκους, Τουρκοκύπριους και οπαδούς των Γκρίζων Λύκων, κατά τη διάρκεια της διεθνούς διαμαρτυρίας μοτοσικλετιστών για τη συνεχιζόμενη κατοχή της  Κύπρου στις 11 Αυγούστου 1996.  Στις 24 Ιουνίου 2008, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) έκρινε ένοχη την Τουρκία για τη δολοφονία του Τάσου Ισαάκ, βάσει του άρθρου 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, ενώ επιδίκασε χρηματική αποζημίωση στην οικογένειά του.

Στις 14 Αυγούστου του 1996, τελέστηκε στο Παραλίμνι η κηδεία του Τάσου Ισαάκ, η οποία έγινε η αφορμή για την άνανδρη δολοφονία του Σολωμού Σολωμού. Συγκεκριμένα, μια ομάδα διαδηλωτών, κατευθύνθηκε προς το οδόφραγμα της Δερύνειας για να αφήσει μερικά στεφάνια και λουλούδια στον χώρο της δολοφονίας. Τότε ο ξάδερφος του Τάσου Ισαάκ, Σολωμός Σολωμού, αφού ξέφυγε από τον κλοιό των κυονόκρανων στη νεκρή ζώνη και παρά τις προτροπές άλλων Ελληνοκυπρίων, επιχείρησε να ανέβει στον ιστό για να κατεβάσει την τουρκική σημαία, με αποτέλεσμα να πέσει νεκρός από τα τουρκικά πυρά.

Από τις φωτογραφίες και τα βίντεο των γεγονότων της 14ης Αυγούστου 1996, οι κυπριακές Αρχές αναγνώρισαν και ταυτοποίησαν του δολοφόνους του Σολωμού Σολωμού, ασκώντας εναντίον τους ποινικές διώξεις, ενώ μετά την έκδοση διεθνών ενταλμάτων σύλληψης, τα ονόματα τους μπήκαν στην λίστα καταζητουμένων της Interpol.  Στον ίδιο κατάλογο βρίσκονται και τα ονόματα των δολοφόνων του Τάσου Ισαάκ. Μέχρι σήμερα, εντούτοις, κανένας από τους δολοφόνους δεν έχει συλληφθεί, ούτε καταδικαστεί, με τα δύο εγκλήματα να παραμένουν ατιμώρητα εδώ και δεκαετίες.

Καλοκαίρι 2002: H Εθνοφρουρά της Κύπρου έχασε την ηγεσία της

Έξι χρόνια αργότερα, ένα τραγικό αεροπορικό δυστύχημα έπληξε την κορυφή της στρατιωτικής ηγεσίας της Κύπρου. Σε πτώση ελικοπτέρου, κατά τη διάρκεια νυχτερινής άσκησης, έχασε τη ζωή του ο αρχηγός της Εθνικής Φρουράς αντιστράτηγος Ευάγγελος Φλωράκης, ο οποίος συνοδευόταν από τον Διοικητή της Αεροπορίας, Αντιπτέραρχο Στυλιανό Δεμένεγα, τον επισμηναγό Πάρη Αθανασιάδη, τον πλωτάρχη Νικόλαο Γεωργίου και τον σμηναγό Μιχάλη Σιακαλλή.

Το ελικόπτερο θα μετέφερε τους επιβάτες του από το αεροδρόμιο Λακατάμιας στη Λευκωσία στην αεροπορική βάση Α. Παπανδρέου στην Πάφο, στο πλαίσιο μικρής νυχτερινής άσκησης,  εντούτοις μετά από έκρηξη, που σημειώθηκε μετά από μηχανική βλάβη, το ελικόπτερο τυλίχθηκε στην φωτιά, με αποτέλεσμα να απανθρακωθούν και οι πέντε επιβάτες του, σε ένα δυστύχημα που βύθισε στο πένθος την Κύπρο.

Η είδηση της πτώσης του ελικοπτέρου και του θανάτου του Ευάγγελου Φλωράκη και τους συνεπιβατών του προκάλεσε καθολικό συγκλονισμό. Ο τότε πρόεδρος Γλαύκος Κληρίδης μετέβη στο Γενικό Επιτελείο της Ε.Φ. και ενημερώθηκε για όσα είχαν συμβεί, ενώ στη συνέχεια μεταφέρθηκε με ελικόπτερο στην περιοχή της πτώσης. Διατάχθηκε ακολούθως έρευνα για να διακριβωθούν τα αίτια της πτώσης και για τον σκοπό αυτό κλήθηκαν εμπειρογνώμονες από την Ελλάδα για να βοηθήσουν στην έρευνα.

Καλοκαίρι 2005: Αεροπορική τραγωδία της Helios

Το τραγικό συμβάν στην Εθνική Φρουρά ακολούθησε η αεροπορική τραγωδία της «Ήλιος» στις 14 Αυγούστου 2005.  Η πτώση του αεροπλάνου της εταιρείας «Ηλιος» στην ορεινή περιοχή του Γραμματικού, παρέσυρε στον θάνατο 121 ψυχές, εκ των οποίων 22 παιδιά, καθιστώντας την ως την χειρότερη αεροπορική τραγωδία που έχει συμβεί σε ελληνικό έδαφος. Δεκαεπτά χρόνια από τότε δεκάδες οικογένειες ντύθηκαν στα μαύρα και μέχρι σήμερα οι πληγές παραμένουν ανοικτές.

Το αεροσκάφος, που είχε αναχωρήσει από τη Λάρνακα και είχε προορισμό την Πράγα με ενδιάμεση στάση στην Αθήνα, όπως αποδείχθηκε από τις έρευνες, πετούσε με αυτόματο πιλότο και με όλους τους επιβαίνοντες να έχουν απωλέσει τις αισθήσεις τους, μετά από αποσυμπίεση στην καμπίνα, εκτός από τον αεροσυνοδό Ανδρέα Προδρόμου, ο οποίος προσπαθούσε να αναλάβει τον έλεγχό του. Παρά τις αγωνιώδεις προσπάθειες του Προδρόμου, στις 12.05 το αεροσκάφος συνετρίβη στην ορεινή περιοχή του Γραμματικού, βυθίζοντας στο πένθος την Κύπρο. Οι 103 επιβάτες του αεροπλάνου ήταν Κύπριοι υπήκοοι και οι 12 Έλληνες.

Η επόμενη μέρα: Η δίκη πέντε στελεχών της εταιρείας με κατηγορίες ανθρωποκτονίας και πρόκλησης θανάτου λόγω αλόγιστης, απερίσκεπτης ή επικίνδυνης πράξης, ξεκίνησε στη Λευκωσία στις 17 Σεπτεμβρίου 2009.

Στις 18 Φεβρουαρίου, 2013, το Κακουργιοδικείο Λευκωσίας απάλλαξε όλων των κατηγοριών όλους τους κατηγορουμένους στην υπόθεση, μετά από αναστολή της ποινικής δίωξης, που καταχωρήθηκε από τη Γενική Εισαγγελία για όλα τα κατηγορούμενα φυσικά πρόσωπα και την αεροπορική εταιρεία "Ηλιος".

Κατηγορούμενοι ήταν ο Εκτελεστικός Πρόεδρος της "Ηλιος" Ανδρέας Δράκος και ο Διευθύνων Σύμβουλος της ίδιας εταιρείας Δημήτρης Πανταζής, καθώς και ο Διευθυντής Πτήσεων Γιώργος Κικκίδης και ο Βούλγαρος αρχιπιλότος της εταιρείας Γιάνκο Στοϊμένοφ.

Σημειώνεται ότι το Εφετείο Αθηνών είχε επικυρώσει την καταδίκη, την οποία επέβαλε σε πρώτο βαθμό το Τριμελές Πλημμελειοδικείο, με απόφασή του της 7ης Φεβρουαρίου 2013. Η ποινή τους, 122 έτη φυλάκισης για τον κάθε ένα, είχε μετατραπεί σε δεκαετή ποινή και ακολούθως σε χρηματική. Αφού πλήρωσαν από 73 χιλιάδες ευρώ περίπου αφέθηκαν ελεύθεροι. Με βάση την αρχή ότι κανένας δεν δικάζεται από δύο χώρες για το ίδιο αδίκημα οι τρεις αφαιρέθηκαν από το κυπριακό κατηγορητήριο.

Ο Γενικός Εισαγγελέας έκρινε ότι θα έπρεπε να ανασταλεί η δίωξη για όλους τους κατηγορουμένους επικαλούμενος ανυπέρβλητες δυσκολίες στην προώθηση της υπόθεσης.

Καλοκαίρι 2011: Έκρηξη στη ναυτική βάση «Ευάγγελος Φλωράκης» στο Μαρί

Ήταν 11 Ιουλίου 2011, όταν σημειώθηκε η φονική έκρηξη στη ναυτική βάση Ευάγγελος Φλωράκης στο Μαρί, η οποία οδήγησε στον θάνατο 13 συμπατριώτες μας, ενώ κατέστρεψε τον γειτονικό ηλεκτροπαραγωγό σταθμό, με την χώρα να μπαίνει ακολούθως σε βαθιά οικονομική και πολιτική κρίση. 

Υπενθυμίζεται ότι προκλήθηκε φωτιά, που ξέσπασε σε ανοικτό χώρο, όπου υπήρχαν 98 κατασχεθέντα εμπορευματοκιβώτια με όπλα και πυρίτιδα, τοποθετημένα από το 2009, μετά από πολιτική απόφαση, χωρίς να λαμβάνονται μέτρα προστασίας από ακραία καιρικά φαινόμενα ή πιθανές πράξεις δολιοφθοράς.

Της έκρηξης ακολούθησε κοινωνική αναταραχή, που οδήγησε τους πολίτες έξω από το Προεδρικό Μέγαρο και έθεσε τον τότε Πρόεδρο Δημήτρη Χριστόφια στο στόχαστρο, απαιτώντας δικαιοσύνη για τους 13 ήρωες: Τον πλοίαρχο Ανδρέα Ιωαννίδη, τον αντιπλοίαρχο Λάμπρο Λάμπρου, τον Αρχικελευστή Κλεάνθη Κλεάνθους, τον ΕΠΥ Κελευστή Μιχάλη Ηρακλέους, τους δίδυμους ναύτες Χρίστο και Μίλτο Χριστοφόρου, τον Ανδρέα Χαραλάμπους και τους Πυροσβέστες της ΕΜΑΚ Ανδρέα Παπαδόπουλο, Βασίλη Κρόκο, Γιώργο Γιακουμή, Σπύρο Τταντή, Παναγιώτη Θεοφίλου και Αδάμο Αδάμου. 

Η επιτροπή, που ορίστηκε από την ίδια την κυβέρνηση, με επικεφαλής τον Πόλυ Πολυβίου, απέδωσε ευθύνες για την τραγωδία ευθέως στον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Δημήτρη Χριστόφια, ο οποίος αμφισβήτησε το πόρισμα, υποστηρίζοντας μεταξύ άλλων ότι ο επικεφαλής της Ερευνητικής Επιτροπής Πόλυς Πολύβιος «υπερέβει τους όρους εντολής του».

Σε μια πρωτόγνωρη για τα κυπριακά δεδομένα απόφαση για την υπόθεση, το Κακουργιοδικείο έκρινε ένοχους τον πρώην Υπουργό Άμυνας Κώστα Παπακώστα και άλλους τρείς υψηλόβαθμούς κρατικούς αξιωματούχους. Ο πρώην υπουργός Άμυνας, Κώστας Παπακώστας, βρέθηκε ένοχος στις κατηγορίες της ανθρωποκτονίας και της πρόκλησης θανάτου λόγω αλόγιστης, απερίσκεπτης ή επικίνδυνης πράξης και συμπεριφοράς. Στη δεύτερη κατηγορία κρίθηκαν ένοχοι ο πρώην διευθυντής και ο πρώην βοηθός διευθυντής της Πυροσβεστικής Ανδρέας Νικολάου και Χαράλαμπος Χαραλάμπους και ο πρώην διοικητής της Ειδικής Μονάδας Αντιμετώπισης Καταστροφών (ΕΜΑΚ), Ανδρέας Λοϊζίδης. Ο Έλληνας αρχηγός της Εθνικής Φρουράς Πέτρος Τσαλικίδης καταδικάστηκε σε κάθειρξη επτά ετών από στρατοδικείο στην Ελλάδα και αφού άσκησε έφεση κατά της απόφασης αφέθηκε ελεύθερος, δίχως περιοριστικούς όρους.

 Καλοκαίρι 2016: Πυρκαγιά στη Σολιά

Ουκ ολίγες είναι οι φορές στην Κύπρο, όπου μια σπίθα εξελίχθηκε σε τεραστίων διαστάσεων πυρκαγιά, με ανθρώπινες και περιβαλλοντικές απώλειες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η πυρκαγιά στην περιοχή της Σολέας τον Ιούνιο 2016.

Όλα ξεκίνησαν όταν ένας δωδεκάχρονος έπαιζε στην αυλή του σπιτιού του, καίγοντας χόρτα, με την πυρκαγιά να εξελίσσεται σε έκταση μεγαλύτερη των 3.000 στρεμμάτων.  Για 4 συνεχόμενες μέρες πυροσβεστικές δυνάμεις του εσωτερικού και του εξωτερικού και ένας μεγάλος αριθμός εθελοντών, έδιναν κυριολεκτικά μάχη με τις φλόγες για να καταφέρουν να θέσουν υπό έλεγχο τη μεγάλη πυρκαγιά, η οποία έκαψε 18,57 km² γης και μαζί ένα ολόκληρο οικοσύστημα, που μετρούσε περισσότερο από ένα αιώνα ζωής. 

Υπενθυμίζεται ότι στην προσπάθεια κατάσβεσης της φωτιάς έχασαν τη ζωή τους δύο δασοπυροσβέστες, οι οποίοι επέβαιναν σε βυτιοφόρο, που ανατράπηκε και έπεσε σε γκρεμό βάθους περίπου 20 μέτρων. Ο ένας ήταν ο 49χρονος Ανδρέας Σοφοκλέους και ο δεύτερος ο 44χρονος Μάριος Αριστοτέλους.

Καλοκαίρι 2021: Πυρκαγιά στην ορεινή Λεμεσό και Λάρνακα

Την πιο καταστροφική πυρκαγιά από καταβ&o